نوع مقاله : مروری

نویسندگان

• محمد عزیزنژاد
• رضا دهقانی

دانشگاه تبریز

چکیده

قلمرو خان نشین ایروان(1160-1244ق./1747-1828م.)، در قرن سیزدهم هجری شاهد جنگ ها و قشون کشی از دو سوی مرزهای شمالی و جنوبی از طرف دول روسیه تزاری و ایران قاجاریه بود. خان نشین مذکور به سبب موقعیت جغرافیای خاص و  قرار داشتن در همجواری دولت های ایران و عثمانی مورد توجه دولت روسیه تزاری قرار گرفت. وجود گروه قومی اقلیت ارامنه مسیحی زمینه مداخله را به بهانه حمایت از عیسویان به روس ها در زمان خانی محمد خان قاجار ایروانی(1198-1220ق./1784-1805م.)، داد تا با دخالت در مسائل مربوط به ایروان باعث جنگ های طولانی با دولت قاجاریه ایران شود. در طی این جنگ ها محمد خان ایروانی سیاست دوگانه ای اتخاذ نمود، بطوری که هم با روس ها و هم با ایرانی ها رابطه سیاسی برقرار کرد. سئوال اصلی مقاله این است چرا خان ایروان در نخستین جنگ های ایران و روس موضع دوگانه ای اتخاذ نمود و هدف اش از برقراری رابطه سیاسی همزمان با دولت های مزبور چه بود؟  یافته های این پژوهش نشان می هد که خان ایروان پیوسته برای بقاء و حیات سیاسی خویش با استفاده از سیاست توازان قوا سعی می کرد از تضاد منافع دولت های ایران و روس برای حصول خودمختاری سیاسی حکومت خویش بهره برداری نماید. لذا، با مشاهده قدرت برتر و تغییر موازنه قوا منطقه ای مدام بین دو دولت تغییر موضع می داد. لذا در این تحقیق بر آنیم تا نقش و مواضع محمد خان ایروانی را در نخستین جنگ های ایران و روسیه را با تکیه بر منابع تاریخنگاری قاجاری و روسی و با روش توصیفی - تحلیلی مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.

کلیدواژه‌ها

• خان نشین ایروان
• محمد خان قاجار ایروانی
• دولت قاجاریه
• روسیه تزاری
• قفقاز

عنوان مقاله [English]

The Role and Attitudes of Mohammad Khan Qajar Yerevani in the first Wars between Russia and Iran

چکیده [English]

Khanate of Yerevan territory (11601244-Q./17471828-M.), in the thirteenth century AD, witnessed wars and military expeditions in its north and south borders by Tsarist Russia and Qajar Iran. Because of the special geographical situation and being in proximity to the governments of Iran and Ottoman, the Khanate has been of special importance to the Russian government. Russia used the minority group of ethnic Christian Armenians as an excuse to interfere in Yerevan’s issues on the pretext of protecting the Christians at the time of Mohammad Khan Qajar Yerevani (11981220-Q./17841805-M.), in order to elongate the wars between Qajar government and Christian Armenian groups. During these wars Mohammad Khan Yerevani adopted a dual policy, so that both the Russians and the Iranians will establish diplomatic relations. The main question of this article is: why Khan of Yerevan in the first Russo-Iranian war adopted his dual policy and what was the main idea behind establishing relationships with theses governments? The findings of this article show that Khan of Yerevan always endeavored for his own survival, and had to use parallel policy to make friction between Iran and Russia in order to achieve his own political autonomy. Therefore, he was shifted constantly his position by observing the great power and changed regional balance of power between the two governments. Based on a descriptive-analytical method, the aim of this article is to study the roles and positions of Mohammad Khan Yerevani in the first war between Iran and Russia.
 

 

کلیدواژه‌ها [English]

• Khanate of Yerevan
• Mohammad Khan Qajar Yerevani
• Qajar government
• Tsarist Russia
• Caucasus