نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 آموزش و پرورش و دانشجوی دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی مرکز تحصیلات تکمیلی دانشگاه پیام نور تهران
2 استاد دانشگاه پیام نور ، سازمان مرکزی، تهران
چکیده
چکیده: هدف از نگارش این مقاله بررسی انتقادی و مقایسه‌ایِ ماده‌تاریخ‌های تاریخ مازندران در نسخة منتشرنشدة «منظومة فتوحات شاه اسماعیل» است. این اثر، که به بیان وقایع تاریخی‌سیاسی ایران، به ویژه مازندران و حکومت محلی مرعشیان و دیگر شاهک‌های شمال ایران در عصر صفویه، می‌پردازد، برای تاریخ‌نگاری مازندران بسیار اهمیت دارد؛ ماده‌تاریخ‌های مذکور در منظومة مزبور می‌تواند برخی گزارش‌های تاریخی را تأیید یا تکذیب کند؛ چیزی که ممکن است در برخی تحریف‌ها و تصحیف‌ها رخ داده باشد. شاعر گمنام این منظومه، که با چیره‌دستی تمام برای اغلب وقایع مهم ماده‌تاریخ آورده، کوشیده است تاریخ مازندران را، از آغاز تا عصر خویش، از نظر ساختاری در نظمی نوین درآورد. از این رو، در این منظومه نوآوری‌هایی دیده می‌شود که در تاریخ‌نویسی مازندران پیشینه نداشت. ماده‌تاریخ‌های مندرج در این منظومه رویکردمان را در سلسله‌مراتب زمانی، که تاکنون در پشت پردة گشتارهای تاریخی ناپدید بوده‌اند، در جهتی درست سوق می‌دهد.
عنوان مقاله [English]
Critical Study on the Chronograms of the Historical Romans of Mazandaran in the Versification Manuscript “Conquests of Shāh Ismā̔il”
نویسنده [English]
- Shahram Gholipour Gudarzi 1
1 PhD student in History of the Islamic Iran at the University of Payam-e Noor, Graduate Center, Tehran
چکیده [English]
Abstract: Critical and comparative Study on the chronograms of the history of Mazandaran based on the unpublished versification manuscript (Manżumeh) named “Conquests of Shāh Ismā̔il” is the goal of the paper. This work, dealing with the Iranian historical and political events, esp. with Mazandaran and the local governments of the Mar̔ashids as well as other rulers in the northern Iran in the Safavid’s period, is very important for the historiography of Mazandaran. The chronograms coming in the Manżumeh can confirm or disprove some historical records, what might occur in some corruptions and interpolations. The unknown poet of the Manżumeh, who mostly mentioned chronograms for the important occurrences, had tried to order the history of Mazandaran in a new arrangment structurally. In the Manżumeh, therefore, it can be seen some innovations that thay have had no background in the historygraphy for Manzandaran. The chronograms mentioned in the Manżumeh lead our approach to chronography, which were heretofore disappeard behind the curtin of the historical changes, in the right direction.
کلیدواژه‌ها [English]
- Keywords: chronogram
- historical versification manuscript
- history of Mazandaran
- modern historygraphy
- کتاب‌شناسی
- آقابزرگ تهرانی، طبقات الاعلام الشیعه، تحقیق علی‌نقی منزوی، بیروت: موسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، 1403.
- ابن اسفندیار، حسن، تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال، تهران: چاپخانة مجلس، 1320.
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن، تاریخ طبرستان (التدوین فی احوال جبال شروین)، تصحیح میترا مهرآبادی، تهران: دنیای کتاب، 1373.
- اعظمی سنگسری، چراغ‌علی، گاوبارگان پادوسپانی؛ بازماندگان ساسانیان در رویان، تهران: بی‌نا، 1354.
- اولیاءالله آملی، تاریخ رویان، تصحیح عباس خلیلی، تهران: اقبال، 1313.
- برزگر، اردشیر، تاریخ تبرستان، تصحیح و پژوهش محمد شکری فومشی، تهران: رسانش، 1380.
- ترکمان، اسکندربیک، تاریخ عالم آرای عباسی، ج 1 و 2 ، به کوشش فرید مرادی، تهران: نگاه، 1390.
- رابینو، هـ. ل، مازندران و استراباد، ترجمة غلام‌علی وحید مازندرانی، تهران: علمی و فرهنگی، 1365.
- شایان، عباس، کتاب مازندران، ساری: مؤلف، 1316.
- فلسفی ، نصرالله، زندگانی شاه عباس اول، چاپ سوم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1344.
- گیلانی، شیخ‌علی، تاریخ مازندران، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1352.
- مادلونگ، ویلفرد، «سلسله‌های کوچک شمال ایران»، تاریخ ایران کمبریج، گردآوری ریچارد نلسن فرای، ترجمة حسن انوشه، ج 4، تهران: امیرکبیر، 1372.
- مجد، مصطفی، ظهور و سقوط مرعشیان، تهران: رسانش، 1388.
- مرعشی، ظهیرالدین، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، به کوشش محمدحسین تسبیحی، تهران: شرق، 1368.
- مرعشی، میر تیمور، تاریخ خاندان مرعشی مازندران، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1364.
- معصوم، میرزا محمد، تاریخ سلاطین صفویه، سعی و اهتمام سید امیرحسن عابدی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1351.
- ملگونوف، گ. و، سفرنامة ملگونوف به سواحل جنوبی دریای خزر، تصحیح مسعود گلزاری، تهران: دادجو، 1364.
- مهجوری، اسماعیل، تاریخ مازندران، تهران: توس، 1381.
- میرصادقی، میمنت، واژه‌نامة هنر شاعری، تهران: کتاب ممتاز، 1373.
- نویدی شیرازی، زین‌العابدین علی، تکمله‌الاخبار، تصحیح و تعلیقات عبدالحسین نوایی، تهران: نشرنی، 1369.
- هدایت، رضاقلی‌خان، تاریخ روضه‌الصفای ناصری، 15 ج، تصحیح جمشید کیان‌فر، تهران: اساطیر، 1385.
)