نوع مقاله : مروری

نویسندگان

• منصور چهراز ابوالحسنی
• عبدالرسول خیراندیش

دانشگاه شیراز

چکیده

دولت بریتانیا پس از سال­ها حضور در خلیج فارس، سرانجام برآن شد که این منطقه را تا پایان سال 1971 م(1350 ش) ترک نماید. به رغم منافع سرشاری که به واسطه ماندگاری در خلیج‌فارس نصیب آن­ها می شد،انگلیسی­ها ناگزیر بودند برای مقاومت در برابر فشار جنبش­های ملی، هزینه‌های کلانی  بپردازند. بی تردید تصمیم بریتانیا به خروج از این منطقه، واکنش‌های متفاوتی را از سوی کشورهای حوزه خلیج فارس و قدرت‌های فرامنطقه­ای به همراه آورد که هر کدام منافع خود را در دوره پسا خروج انگلیسی­ها جست­ و جو می­کردند. این‌که واکنش آن­هایی که از رهگذر این تصمیم دچار سود و زیان می‌شدند، چه بود، عمده ترین پرسشی است که این پژوهش در پی پاسخ دادن به آن است.یافته‌های این پژوهش که مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی است، نشان می‌دهد که با عقب‌نشینی بریتانیا از خلیج‌فارس، کشورهای مختلف این منطقه بر تکاپوهای خود افزودند. ایران به اهمیت حیاتی خلیج‌فارس آگاه بود در صدد افزایش توان نظامی خود به منظور تکیه زدن بر اریکه ابرقدرتی منطقه برآمد. عربستان سعودی با اتخاذ شیوه ای محافظه‌کارانه، پس‌ از آن­که از تهدیدات داخلی عبور کرد، با ایران همسو شد. عراق موضع تندی علیه بریتانیا اتخاذ کرد و به کمک های اتحاد شوروی چشم دوخت. کویت سیاست مسالمت‌آمیز پیش گرفت. مصر نیز منافع خود را در خروج بریتانیا می دید و کشورهای کوچکی نظیر بحرین، قطر و امارات متصالح از وحشت فرورفتن در کام کشورهای توانمندتر چون ایران، عربستان سعودی و عراق دست کمک به‌سوی بریتانیا دراز کردند. ایالات‌متحده و اتحاد شوروی،به عنوان دو قدرت فرامنطقه ای و دو قطب قدرتمند جهان، در پی سود بیشتر از راه خالی شدن میدان از وجود رقیب دیرین بودند.

کلیدواژه‌ها

• کشورهای منطقه خلیج‌فارس
• کشورهای فرا منطقه‌ای
• شرق سوئز
• خلأ قدرت در خلیج‌فارس

عنوان مقاله [English]

The Reaction of Regional and Trans-Regional States to Britain’s Declaration of Withdrawal from the Persian Gulf in the late 1960s

چکیده [English]

After several years of presence in the Persian Gulf, Britain eventually decided to leave the region by the end of 1971. Despite the resources that they gained by virtue of their persistent presence in the Persian Gulf, the English were compelled to pay massive expenses for resisting against nationalist movements. Britain’s decision to withdraw from the area triggered different reactions from the Persian Gulf countries as well as trans-regional powers that were searching their own interests in the post-withdrawal period. The present study mainly tries to find an answer to this question: What was the reaction of the countries that enjoyed profit and loss due to the mentioned decision? The findings of this research which are based on descriptive-analytical method, suggests that after the withdrawal of Britain from the Persian Gulf, the countries of the region attempted to increase their endeavors. Iran was aware of the critical importance of Persian Gulf, so tried to increase its military strength to rely on regional superpower. Moreover, Saudi Arabia took a conservative manner, after having recovered from internal threats, and was aligned with Iran. Iraq adopted a strong stance against Great Britain and sought aid from the Soviet Union. Kuwait, on the other hand, pursued a peaceful policy. Egypt also perceived its interest in leaving Britain and the small countries like Bahrain, Qatar and the UAE asked help from Britain due to their fear from more powerful countries such as Iran, Saudi Arabia and Iraq. Therefore, the United States and the Soviet Union as two transregional powers and world powerful poles, sought more profit from the absence of their old rival.
 

 

کلیدواژه‌ها [English]

• Persian Gulf Countries
• Trans-regional Countries
• East of Suez
• Power Vacuum in the Persian Gulf