نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

تهران

چکیده

چکیدهبررسی تاریخ اجتماعی ایران نشان می­دهد که طبقة تهی­دست به­عنوان یکی از طبقات جامعه ایرانی همواره وجود داشته است. از سوی دیگر مسأله کمک به فقیران و زدودن فقر از چهرة جامعه از موضوعاتی است که بخشی از تاریخ اجتماعی ایران را دربر می‌گیرد. در این میان یکی از منابع درآمد مراکز خیریه برای زدودن فقر از چهرة جامعه، وقف و درآمد حاصل از آن می­باشد که معمولاً در طول تاریخ همواره سلاطین و بزرگان به اداره آن توجه ویژه­ای داشتند. بر این اساس، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال واکاوی جایگاه وقف در زندگی تهی­دستان عصر ایلخانی با تأکید بر اقدامات خواجه رشیدالدین فضل­الله همدانی است. یافته­های پژوهش حاکی از آن است که در دورة ایلخانان با به قدرت رسیدن غازان خان و وزارت خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی وقف اهمیت دو چندان یافت. در این دوره املاک زیادی برای اماکن خیریه وقف گردید و احداث اماکن خیریه­ای همچون ربع رشیدی و شنب غازان نقش مهمی در کمک به تهی­دستان و زدودن فقر از چهرة جامعه داشته است.

عنوان مقاله [English]

Exploring the role of mortmain in the lives of the poor (with an emphasis on the Rashid-al-din hamedani actions)

نویسندگان [English]

  • vahid zonourian
  • maghsod ali sadeghi
  • Hashem aghajari

tehran

چکیده [English]

Abstract A survey into the social history of Iran shows that the lower class has always existed as one of the Iranian social classes. On the other hand, The issue of helping poor people and poverty alleviation has been a part of Iranian social history.Meanwhile mortmain and its incomes are one of the revenue resources of charities which kings and grandees have paid a special attention to their administration. Accordingly, the present study uses an analytical-descriptive method to investigate the important role of mortmain in the lives of poor people who lived in Ilkhanid dynasty and puts a special emphasis on the actions of Rashid-al-Din Hamadani. Results show that in Ilkhanid ear and especially when Gazan Khan came to the throne and Rashid-al-Din became his prime minister a significant emphasis was put on mortmain. In that era, a lot of properties were devoted to charities and the construction of charities like Rab’-e Rashidi and Shanb Ghazan played a very important role in helping poor people and poverty alleviation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • keyword: mortmain- the poor- Rashid-al-Din Hamadani- Gazan Khan- Ilkhanid
  1. - ابرو، حافظ. ذیل جامع التواریخ رشیدی. تصحیح خانبابا بیانی. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی،1350.
  2. - ابن العبری، ترجمه تاریخ مختصرالدول. ترجمه عبدالمحمد آیتی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی،1377.
  3. - اشپولر، برتولد. تاریخ مغول. ترجمه محمود میرآفتاب. تهران: امیرکبیر،1356.
  4. - اقـبال آشتیانی، عباس. تاریخ‌ مغول. تهران: انتشارات امیرکبیر،1384.
  5. - بارکهاوزن، یواخیم. امپراتوری زرد. ترجمه اردشیر نیک‌پور. بی‌جا:چاپ داورپناه،1346.
  6. - براون، ادوارد. تاریخ ادبی ایران. ج3. ترجمه علی پاشا صالح. تهران: کتابخانه ابن سینا(چاپخانه دانشگاه)،1339.
  7. - بروشکی،محمد مهدی. بررسی روش اداری و آموزشی ربع رشیدی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی،1381.
  8. - بیانی‌، شیرین. دین‌ و دولت‌ در‌ ایران عهد مغول‌، ج2. تهران‌: مرکز نشر دانشگاهی،1371.
  9. ــــــــــــ. مغولان و حکومت ایلخانی در ایران. تهران:انتشارات سمت، 1384.
  10. - پطروشفسکی، ایلیاپاولویچ. اسلام در ایران. ترجمه کریم کشاورز. تهران: پیام،1363.
  11. - خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین. حبیب‌السیر. ج3. تهران: خیام،1380.
  12. ــــــــ. دستور الوزراء. تصحیح و مقدمه سعید نفیسی. تهران: اقبال، بی‌تا.
  13. ــــــــ. مآثرالملوک، به تصحیح میر هاشم محدث. تهران: خدمات فرهنگی رسا،1372.
  14. - راوندی، مرتضی.تاریخ اجتماعی ایران. ج3. تهران: امیر کبیر،1357.
  15. - رحمانی، رضا. مجموعه مقالات درباره خواجه رشیدالدین فضل الله و ربع رشیدی تبریز. ج1.تهران: نشر علامه طباطبایی،1388.
  16. - رجب‌زاده، هاشم. آیین کشورداری در عهد وزارت رشیدالدین فضل الله همدانی. تهران: توس، 2535.
  17. - رجب‌زاده، هاشم. خواجه رشیدالدین فضل‌الله. تهران: طرح نو،1378.
  18. - سمرقندی، دولتشاه. تذکره الشعراء. به اهتمام و تصحیح ادوارد براون. تهران:نشر اساطیر،1382.
  19. - سمرقندی، کمال‌الدین‌ عبدالرزاق. مطلع‌السعدین‌ و مجمع‌البحرین. به‌اهتمام دکتر عبدالحسین نوایی. تهران: مؤسسة مـطالعات و تحقیقات فرهنگی،1372.
  20. - عقیلی، سیف الدین‌ حاجی‌ بن نظام. آثار الوزراء. تصحیح‌ محدث ارموی. تهران: اطلاعات،1364.
  21. - قاشانی، ابوالقاسم محمد. تاریخ اولجایتو. تهران: بنگاه ترجمه نشر کتاب،1348.
  22. - لمبتون، آن. تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران. ترجمه یعقوب آژند. تهران: نشر نی،1372.
  23. - مدرسی رضوی، محمدتقی. احوال و آثار خواجه نصیرالدین طوسی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران،1354.
  24. - مرتضوی، منوچهر. تحقیق درباره دورة ایلخانان ایران. تبریز: شفق‌،1341.
  25. - مرتضوی، منوچهر. مسائل عصر ایلخانان. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز،1392.
  26. - مستوفی، حمدالله. تاریخ گزیده. به اهتمام عبدالحسین نوایی. تهران: امیرکبیر،1362.
  27. ــــــــ. نزهه القلوب. به اهتمام محمد دبیر سیاقی. تهران: انتشارات کتابخانه طهوری،1336.
  28. - منشی کرمانی، ناصرالدین. نسائم الاسحار. جلال الدین ارموی. تهران: اطلاعات،1364.
  29. - میرخواند، محمد بن خاوندشاه. تاریخ روضه‌الصفا.ج5. تصحیح جمشید کیان‌فر. تهران:اساطیر،1380.
  30. - نخجوانی، محمد بن هندوشاه. دستورالکاتب فی تعیین المراتب، ج1. مسکو: نشردانش،1964.
  31. ـــــــــ. دستورالکاتب فی تعیین المراتب، ج2. مسکو: نشردانش،1976.
  32. - نسائی، تاج الدین.کارنامه‌ی اوقاف.ج8. به تصحیح و کوشش ایرج افشار. تهران: مجله فرهنگ ایران زمین،1339.
  33. - نصر، حسن. مجموعه خطابه‌های تحقیقی درباره رشیدالدین فضل الله همدانی. تهران: دانشگاه تهران،1350.
  34. - نطنزی، معین الدین. منتخب التواریخ معینی(تاریخ ملوک شبانکاره). تهران: اساطیر،1383.
  35. - همدانی، رشیدالدین فضل الله. تاریخ مبارک غازانی. به سعی و اهتمام کارل یان. لندن: اوقاف گیب،1940.
  36. ــــــــــ. جامع‌التواریخ. ج2. به کوشش بهمن کریمی. تهران: نشر اقبال،1374.
  37. ــــــــــ. سوانح‌الافکار رشیدی. به کوشش محمدتقی دانش پژوه. تهران: انتشارات کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد، 1358.
  38. ــــــــــ. لطائف‌الحقائق.ج2. به کوشش غلامرضا طاهر. تهران:انتشارات کتابخانه مرکزی،2537.
  39. ــــــــــ. مکاتبات رشیدی. با تصحیح محمد شفیع. لاهور: نشر کلیه پنجاب،1364.
  40. ــــــــــ. وقـفنامه ربـع رشیدی. به کوشش ایرج افشار و مجتبی مینوی. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی،2536.
  41. - وصاف‌الحضره، فضل‌الله بن عبدالله شیرازی. تاریخ وصاف‌الحضره. به اهتمام حاجی محمد مهدی اصفهانی. تهران: کتابخانه ابن سینا و جعفری تبریزی،1338.
  42. -Hani,Khafipour. A Hospital in Ilkhanid Iran.Toward a Socio-economic Reconstruction of the Rab –I Rashidi. Iranian studies.Chicago: Routledge,2012.
  43. -Lambton, Ann. A Wqfe in Persian 6TH-8TH/12TH-14TH Centuries.Islamic Low and society.Brill,1997.
  44. -Sheila, Blair. Ilkhanid Architecture and Society. An Analysis of the Endowment Deed of the Rab –I Rashidi. in. British Institute of Persian Studies, 1984.