نوع مقاله : مروری

نویسنده

• محمد علی اکبری

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

عصر میانۀ تاریخ ایران که قریب به نه قرن به طول انجامید، یکی از مهمترین و اثرگذارترین ادوار تاریخی این سرزمین به حساب می‌آید. تغییر دین، ظهور مکاتب فکری و فرق مذهبی به همراه بروز تحولات گستردۀ سیاسی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، دگرگونی‌های عمیق و همه‌جانبه‌ای را در این سرزمین رقم زد و معضله‌های بنیادینی را از درون خود خلق کرد. مسأله اصلی در پژوهش حاضر این است که پدیده‌ها و رخدادهایی که در برهۀ زمانی قرون اول تا نهم هجری در ایران‌زمین به وقوع پیوست، کدام صورت‌بندی از «معضله‌های عصری» را پدیدار ساخت؟ و این امر ریشه در کدام روندهای نسبتاً پایدار تاریخی داشت؟ برای دستیابی به یافته‌های توصیفی، به سیاق پژوهش‌های تاریخی، اطلاعات و داده‌های تاریخی از منابع و مأخذ موجود استخراج شدند و سپس یافته‌های توصیفی به عنوان موادی برای شکل دادن به یک طرح تفسیری بکار گرفته شده‌اند. از شواهد و مدارک تاریخی چنین مستفاد می‌شود که در عصر میانه تاریخ ایران سه ضلعی به هم پیوسته‌ای از معضله‌های عصری پدیدار شد. این معضله‌ها عبارت بودند از: 1) معضلۀ تهاجم ادواری بیگانگان و ناپایداری سیاسی با دوام 2) معضلۀ تغییر دین و منازعات پایدار مذهبی ـ فرقه‌ای 3) معضلۀ شکاف‌های فعال اجتماعی و تشدید وضعیت موزائیکی جامعه. یافته‌های موجود نشان می‌دهد که رابطه رخدادها با این معضله‌ها و همچنین ارتباط متقابل معضله‌ها با خود، به‌صورت رابطه‌ای دیالکتیکی برقرار شد. به این ترتیب، داد و ستدی پایدار میان تحولات و معضله‌های عصری این دوره، صورت گرفت.

کلیدواژه‌ها

• معضله‌ عصری
• دورۀ میانه
• امنیت
• پایداری سیاسی
• ترکیب قومی
• منازعات پایدار مذهبی-فرقه ای
• تغییر دین و تحول هویت دینی

عنوان مقاله [English]

The Problematic Approach to the Iran Development in the Medieval Era

چکیده [English]

The medieval era of Iran history that lasted about nine centuries is considered as one of the most important and effective periods of this country. Conversion، the emergence of thought schools and religious sects accompanying wide political، economic، cultural، and social evolutions created deep and multilateral problems in the nation، and caused fundamental problems for its own. The main issue، in the present research، is surveying lineament of epochal problems caused by the mentioned phenomena and occurrences happened in Iran during the first to the nine centuries? and In what kind of comparatively steady historical processes does his problem find its origin? In order to reach the descriptive findings، as in historical researches، historical data were extracted from available resources; these findings، then، were employed as stuffs to model an interpretive plot. From the proofs and documents، it is deducted that during the Iran’s medial era there appeared an allied triangle of epochal problems. These problems are as follow: 1. The problem of periodic attacks of outsiders and eternal political instability، 2. The problem of conversion and consistent religious-sectary quarrels، and 3. The problem of social gaps and severity of the mosaic situation in the society. The available findings indicate that the relationship between these events and problems and the reciprocal relationships of the problems was a dialectic relationship. Consequently، there was a consistent interaction between vicissitudes and epochal problems of this era.
 

 

کلیدواژه‌ها [English]

• The problems of epoch
• Medieval era
• safety
• Political stability
• confection ethnic
• The consistent religious-sectary quarrels
• conversion
• development of religious Identity