فرشید نوروزی؛ حمیدرضا آریان فر
چکیده
روحانیون طبقه‌ای بانفوذ در دورة قاجاریه به شمار می‌آمدند که در حیات اجتماعی و سیاسی ایران در آن زمان نقش تعیین‌کننده‌ای داشتند. اسناد برجای مانده از این دوره نشان می‌دهد که روحانیون از طریق وقف، در ...
بیشتر
روحانیون طبقه‌ای بانفوذ در دورة قاجاریه به شمار می‌آمدند که در حیات اجتماعی و سیاسی ایران در آن زمان نقش تعیین‌کننده‌ای داشتند. اسناد برجای مانده از این دوره نشان می‌دهد که روحانیون از طریق وقف، در امور عامالمنفعه، مذهبی و خیریه در بین دیگر گروه‌های اجتماعی، نقش فعالی داشته‌اند. وقف بهعنوان یکی از سرمایههای اقتصادی در دورة قاجار، باعث افزایش نفوذ و اعتبار روحانیون در میان طبقات مختلف و ایفای نقش اجتماعی فعال از سوی آنها گردید. با این وجود، اسناد موقوفات مربوط به این گروه در دورة قاجار، کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی مندرجات وقفنامههای روحانیون به کسب اطلاعات از انواع، مصارف، ویژگیهای موقوفات این گروه اجتماعی و نیز دست‌یابی به اطلاعاتی ناب در خصوص مشاغل، بازارها، کاروانسراها، خانهها، تکایا و مساجد و محلات شهر بارفروش در دورة قاجار، کمک خواهد کرد. این پژوهش، بر آن است با روش تحلیل محتوا و از طریق مطالعه مندرجات و محتوای اسناد وقفنامههای روحانیون واقف شهر بارفروش ، مسائلی همچون مصارف موقوفات روحانیون، میزان و تنوع موقوفات و کارکرد آنها را از طریق استخراج آمار و اطلاعات از درون اسناد، بررسی و تبیین نماید. یافتههای تحقیق نشانمیدهد در میان اموال وقفشده روحانیون، زمین، خانه دکان و باغ بیشترین فراوانی را داشتند و در مورد مصارف موقوفات روحانیون بارفروش، تعزیهداری و عزاداری امامحسین (ع) در رتبة اول، امور خیریه و عامالمنفعه و اولاد در مرتبه بعدی قرار دارند. همچنین ایجاد موقوفات توسط روحانیون بارفروش در عصر ناصرالدینشاه و سالهای بعد از آن به دلیل ثبت، مدیریت و حفظ موقوفات در قالب نظام دیوان‌سالاری جدید و افزایش سطح درآمدی جامعه نسبت به دوران آغازین حکومت قاجاریه، رونق بیشتری داشت.
