شهرام جلیلیان
چکیده
پدرام جم در پژوهش تازهای به نام «آیا ساسانیان روحانیتبار بودند؟» به بازنگری روایت محمّد بن جریر طبری دربارة ساسان، نیای ساسانیان، و پیوند او با آتشکدة ایزدبانو آناهیتا در اصطخر پارس میپردازد ...
بیشتر
پدرام جم در پژوهش تازهای به نام «آیا ساسانیان روحانیتبار بودند؟» به بازنگری روایت محمّد بن جریر طبری دربارة ساسان، نیای ساسانیان، و پیوند او با آتشکدة ایزدبانو آناهیتا در اصطخر پارس میپردازد و این گزارش را با آگاهیهای حقوقی زردشتی دورة ساسانیان میسنجد و نتیجه میگیرد که ساسان در این آتشکده «سالارِ آتش» بوده و منصب دینی نداشته است. همچنین او گزارش آگاثیاس، تاریخنگار بیزانسی، را دربارة تبار و پیشینة خاندانی اردشیر بابکان (224-240م)، بنیانگذار شاهنشاهی ساسانیان، با دیگر منابع تاریخی میسنجد و باور دارد که از روایت آگاثیاس نیز چیزی دربارة تبار روحانی اردشیر و خانوادة او به دست نمیآید. بنابراین، جم دیدگاه پژوهندگانِ ایرانی و غیر ایرانی را دربارة روحانیتبار بودن ساسانیان درست نمیداند و اینکه آنها، بر پایة روایت طبری، ساسان را «موبد»، «هیربد» و یا «نگهبان آتشکدة آناهیتا» در اصطخر پارس انگاشته و یا، بر پایة روایت آگاثیاس، اردشیر را مردی روحانی پنداشتهاند، برداشتهای نادرستی از روایتهای طبری و آگاثیاس میانگارد و نیاکان اردشیر را از اشراف محلّی استان پارس میداند. با وجود این، به باور ما برداشتها و نتیجهگیریهای جم نادرستاند و ساسانیان بهراستی روحانیتبار بودهاند. در این پژوهش، با تحلیل گزارشهای طبری و آگاثیاس و نیز دیدگاه پارهای از پژوهندگان ایرانی و غیر ایرانی دربارة تبار ساسانیان و کیستی و پایگاه ساسان و بابک و پیوند آنها با آتشکدة آناهیتا در اصطخر پارس، به نقد رویکرد و دیدگاه تازة جم دربارة خاستگاه اشرافی ساسانیان و روحانیتبار نبودن آنها خواهیم پرداخت.