نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه مازندران-بابلسر-مازندران-ایران
2 گروه تاریخ دانشگاه اراک- اراک- استان مرکزی
چکیده
حکومتهای ایرانی سده‌های میانۀ اسلامی با انواعی از نیازها و در عین‌حال چالشهای سیاسی مواجه بودند؛ ازاین‌رو سلاطین و متفکران پیرامونی‌شان از هر وسیله‌ای چون اعتقادات رایج در جامعه و مورد قبول افکار عمومی، برای حفظ و تحکیم پایه‌های قدرت و غلبه بر موانع سیاسی و مشکلات احتمالی بهره می‌بردند.در همین زمینه رؤیا و تظاهر به خواب دیدن به عنوان ابزار برقراری ارتباط با مبدأ غیب و الهام از عالم قدسی-ماورایی و در قالب پیشگویی، روشی بود که مورد توجه آنان بوده است.پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با طرح این پرسش بنیادین که میان نقش پیشگویانۀ رؤیا و مشروعیت در سده‌های 4و5 هجری چه رابطه‌ای وجود دارد؟دریافته است که مواجهه با چالشهای مشروعیتی،یکی از دغدغه‌های اساسی حکومتهای ایرانی این مقطع بوده و در همین زمینه القا و تبلیغ پیشگویی آیندۀ سیاسی حکومتها و رهبران آنان از راه الهامات غیبی و در قالب رؤیا در دستور کار صاحبان قدرت و متفکران پیرامونی‌شان قرار داشته است.تولد و در عین‌حال زنده ماندن رهبران آن هم در میان انبوهی از تردیدها،نیل ناباورانۀ به قدرت و تأسیس و تداوم حکومت و فرمانروایی، توسعۀ قلمرو، سرکوب دشمنان و حتّی سقوط حکومتشان و نیز برخورداری از عمر طولانی بر اساس تقدیر و سرنوشت و مطابق قضا و قدر الهی محتوای رؤیاهای با مضمون پیشگویانه در سده‌های مذکور و برای تقویت مشروعیتشان بود.بسیاری از رؤیاها به آغاز شکل‌گیری حکومت حاکمان باز می‌گردد که خود از دیدگاه توجیه قدرت‌گیری تحلیل‌شدنی خواهد بود.تعدادی نیز درباره اواخر حکومت ها و از منظر توجیه زوال آنان مطرح گردیده اند.ضمنا برای رفع هرگونه تردید و در عین حال اثرگذاری هر چه بیشتر بر اذهان عمومی،استفاده از نمادهای پرمفهوم و در عین حال مؤیّد مفاهیم نهفتۀ پیشگویانه در رؤیا در دستور کار قرار داشته است؛ که البته با توجه به اشتراک قابل توجه رؤیاها در کاربست این نمادها،می‌تواند نشانی بر جعلی بودن آنها باشد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The prophetic role of dreams and legitimacy in the history of iran for centuries 4 and 5 AH
نویسندگان [English]
- emamali shabani 1
- hamideh mehralitabar 2
1 Associate professor of History, Department of History, University of Mazandaran, Babolsar, Iran,
2 history d. arak un. arak. marakazi province
چکیده [English]
Iranian governments during the Middle Islamic centuries faced various political challenges and needs. Therefore, rulers and intellectuals utilized means such as prevailing societal beliefs and widely accepted public opinions to preserve and strengthen their power foundations, overcoming political obstacles and potential issues. Dreaming and feigning dreams were employed as tools for establishing a connection with the transcendent and divine realm, drawing inspiration from the sacred-metaphysical world. Using a descriptive-analytical approach, research addressed the fundamental question: What is the relationship between prophetic visionary roles and legitimacy during the 4th and 5th centuries AH in Iran? It revealed that grappling with legitimacy challenges was a key concern for Iranian governments during this period. Propagating future political events through prophetic inspiration in the form of dreams was integral to the agenda of those in power and surrounding intellectuals. The birth and survival of leaders amid doubts, achieving seemingly implausible power, establishing and sustaining governance, territorial expansion, suppression of enemies, and even the downfall of their rule were all encompassed in the content of prophetic dreams during these centuries. Many dreams are traced back to the inception of ruling governments, which themselves will be analyzable from the perspective of power justification. Some are also raised about the late stages of governments and from the viewpoint of justifying their decline. Additionally, to dispel doubts and have a greater impact on public perception, the use of symbols with profound meanings, embedded with prophetic concepts in dreams, was part of the agenda. However, given the significant overlap in the application of these symbols in dreams, it could be indicative of their fabrication.
کلیدواژه‌ها [English]
- dream
- fabrication
- legitimacy
- political prophecy
- history of iran
- middle centuries
)