فاطمه کواشی؛ احمد خاتمی؛ فرهاد طهماسبی
چکیده
»خود« و »دیگری« دو مفهوم برساخته اجتماعیاند. پیشینه فرهنگی و تاریخی ملل مختلف و ایدئولوژیهای حاکم بر جوامع در تغییر ماهیت این دو مفهوم، تعریف آنها و همچنین نوع ارتباطشان با هم تأثیرگذار ...
بیشتر
»خود« و »دیگری« دو مفهوم برساخته اجتماعیاند. پیشینه فرهنگی و تاریخی ملل مختلف و ایدئولوژیهای حاکم بر جوامع در تغییر ماهیت این دو مفهوم، تعریف آنها و همچنین نوع ارتباطشان با هم تأثیرگذار است. مواجهه ایران با تمدن غرب در عصر قاجار، که پس از مواجهه با اسلام مهمترین پدیده فرهنگی تاریخ ایران است، »خود« ایرانی را در برابر »دیگری« اروپایی قرار داد. تأثیر فراگیر این رویارویی موجد تحولاتی گسترده در شاکله فرهنگ و اجتماع ایرانیان گردید و هویت جامعه ایرانی را دستخوش تحولاتی بیسابقه کرد. عبدالرحیم طالبوف یکی از پیشگامانِ تجددخواهی در ایران عصر مشروطه بود که با آثارش زمینه بازنگری به »خود« و »غیر« را فراهم آورد. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با تمرکز بر آثار مکتوب طالبوف به دو پرسش پاسخ میدهد: »خود« و »دیگری« در آینه مکتوبات طالبوف چگونه انعکاس یافته اند؟ و نقش طالبوف در توسعه فرهنگی اجتماعی جامعه آشوبزده ایران روزگار خویش چه بوده است؟ فرض این پژوهش بر این است که تجربه زیسته در سپهر فرهنگی جامعه ای »غیرخودی«، جسارت »خود« را در پذیرا شدن »غیر« تقویت میکند. همچنین، حفظ هویت متضمن بقای فرهنگ و باورهای اجتماعی است. نتایج این بررسی نشان میدهد طالبوف با به تصویر کشیدن »خود جامعه ایرانی« و نمایاندن تفوق »دیگری غرب« در آثارش، به رغم تلاش برای ایجاد تزلزل در ارکان گفتمان سنتی دوران قاجار و قدرت یافتن گفتمان غربگرایی، به دلیل تأکید بر حفظ هویت ایرانی نقش تحول آفرینی در عرصه های فرهنگی و اجتماعی ایران دارد.