مجله علمی و پژوهشی تاریخ ایران

الگویی برای بررسی مفاهیم کلیدی سیاسی‌ـ اجتماعی در تاریخ ایران معاصر؛ مسئله روش

سیما حسن‌دخت فیروز؛ امیرعلی نجومیان؛ نگار داوری اردکانی

دوره 13، شماره 1 ، تیر 1399، ، صفحه 77-99

https://doi.org/10.52547/irhj.13.1.77

چکیده

انبوه و شتاب رخدادهای صد سال اخیر ایران، زمانِ ایرانی را دچار فشردگی و مفاهیمِ زبان فارسی را دچار آشوب کرده است. این آشوب معنایی در میدان واژگانیِ یک مفهوم و رقابت واژه‌های هم‌خانواده به‌خوبی نمایان ... بیشتر انبوه و شتاب رخدادهای صد سال اخیر ایران، زمانِ ایرانی را دچار فشردگی و مفاهیمِ زبان فارسی را دچار آشوب کرده است. این آشوب معنایی در میدان واژگانیِ یک مفهوم و رقابت واژه‌های هم‌خانواده به‌خوبی نمایان می‌شود. «رنجبر»، «مستضعف»، «زحمتکش»، «تهی‌دست» و «قشر آسیب‌پذیر» را می‌توان متعلق به میدان واژگانی «فرودستان» دانست و این پرسش‌ها را مطرح ساخت که دلایل پدیدآیی هر کدام از آنها چه بوده است و چه طور در دوره‌ای خاص به واژگانی کلیدی در رویدادها و دوره‌های تاریخ معاصر بدل شده‌اند؟ روابط قدرت و ایدئولوژی پنهان در پسِ گفتمان‌های مولّد و مبلّغ این واژه‌ها کداماند؟ چه بینامتنیتی در این میان وجود دارد؟ هر واژه چه طور هژمون شده است؛ چه مدلول‌هایی داشته و در طول زمان چه چرخش‌های معناییای را از سر گذرانده و این چرخش‌ها و اوج و افول‌ها در چه شرایطی ممکن شده است؟ در این موضوع مطالعاتی، که هم سویه‌های تاریخی دارد و هم زبانی، پیش از همه، روش و الگوی پژوهش است که خود بدل به مسئله می‌شود تا از خود بپرسیم کدام رویکردهای تاریخی و زبانی می‌توانند به پژوهشگر در یافتن پاسخی دقیق‌تر به این پرسش‌ها یاری رسانند؟ از این رو، پیشنهاد پژوهش نظری حاضر ساخت الگویی ترکیبی از رشته‌های زبان‌شناسی و تاریخ است که در آن تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف در مرکز قرار می‌گیرد و تلاش می‌شود با کمک ‌گرفتن از دو رویکرد دیگر از حوزه‌های تاریخ و معناشناسی، یعنی تاریخ مفهوم‌های رینهارت کوزلک و میدان واژگانی یوست تریر، یک الگوی نظری فراهم شود که هم به کارِ مورخانی بیاید که دغدغه‌های زبانی دارند و هم یاریگرِ زبان‌شناسانی باشد که تاریخی فکر می‌کنند

ماهیت گفتمان انقلابی چپ در ایران عصر مشروطه

جعفر مرادحاصلی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 113-137

https://doi.org/10.52547/irhj.12.1.113

چکیده

چکیده ماهیت گفتمان انقلابی چپ در ایران عصر مشروطه (پس از استقرار مجلس دوم) ظهور اشکال گوناگون هویت یکی از پدیدههای مهم تاریخ ایران معاصر محسوب میشود. در میان این هویتهای نوظهور ... بیشتر چکیده ماهیت گفتمان انقلابی چپ در ایران عصر مشروطه (پس از استقرار مجلس دوم) ظهور اشکال گوناگون هویت یکی از پدیدههای مهم تاریخ ایران معاصر محسوب میشود. در میان این هویتهای نوظهور هویت انقلابی از جمله اشکال هویتهای سیاسی جدید است که تأثیراتی ماندگار و عمیق بر جامعهی ایران به جا نهاده است. در واقع، گفتمان هویت انقلابی در بستر زمینهها و عوامل داخلی از جمله برخوردها و درگیریهای بین احزاب و گروههای سیاسی مجلس دوم شورای ملی پدید آمد و ایدئولوژیهای خارجی مانند مارکسیسم-لنینیسم ایدئولوژی و ابزارهای سازماندهی آن را فراهم آوردند. پرسش اصلی این مقاله این است که الگوی گفتمانی هویت انقلابی در ایران دورهی مشروطه چگونه ساخته شد و مهمترین عناصر مضمونی آن کدام بود؟ از خلال متون برجایمانده از انقلابیون اولیهی ایرانی، که به شکل اساسنامه و مرامنامهی حزبی، اعلامیه، روزنامه، خاطرات و مانند اینها نوشته شده است، و با تکیه بر روش تحلیل تاریخی گفتمان میتوان مجموعهای از مضامین محوری را مورد شناسایی قرار داد که در دورهی مجلس دوم مشروطه الگوی گفتمانی هویت انقلابی را پی افکندند. این الگو در پیرامون منظومه و عناصری معنایی شامل تغییر بنیادی، درک زیربنایی تاریخی، حزبگرایی و فعالیت مخفی، اولویت سیاست، بینالمللگرایی، مشروطهستیزی و مخالفت با پارلمانتاریسم و خشونت و ترور ساخته شد. در تاریخ معاصر ایران هرگاه هویت انقلابی سربرآورده است میتوان حضور تمامی این عناصر مضمونی یا دستکم تعدادی از آنها را در کانون منظومههای هویتیشان ملاحظه کرد. [A1] [A1]پرسش، روش و یافتههای تحقیق در چکیده گنجانده شود. Abstract The Nature of the Revolutionary Left Discourse in Iran in the Constitutional Era (After the Establishment of the Second Majlis) The emergence of various forms of identity is one of the important phenomena of contemporary Iranian history. Among these emerging identities, revolutionary identity are among the forms of new political identities that have had lasting and profound effects on Iranian society. Indeed, the discourse of revolutionary identity emerged in the context of internal factors, including clashes between political parties and groups in the Second National Assembly and provided external ideologies such asMarxism-Leninism ideology and the means of organizing it.The main question of this paper is how the discourse model of revolutionary identity was constructed in Iran during the constitutional period and what were its most important themes? Through the surviving texts of the early Iranian revolutionaries, written in the form of party statutes and charters, leaflets, newspapers, diaries, and so on, relying on the method of historical analysis of discourse,It is possible to identify a set of central themes that in the course of the Second Constitutional Assembly developed the discursive pattern of revolutionary identity.This model was built around the system and semantic elements including radical change, understanding of historical underpinnings, partisanship and covert activity, policy priorities, internationalism, constitutionalism, and opposition to parliamentarianism and violence and terror. In the contemporary history of Iran, whenever there is a revolutionary identity, all these themes, or at least some of them, can be found in the focus of their identity systems.

مجله علمی و پژوهشی تاریخ ایران

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 16 (1402)

دوره 15 (1401)

دوره 14 (1400)

دوره 13 (1399)

دوره 12 (1398)

دوره 11 (1397)

دوره 10 (1396)

دوره 9 (1395)

دوره 8 (1394)

دوره 7 (1393)

دوره 6 (1392)

دوره 5 (1391)

دوره 4 (1390)

دوره 3 (1389)

دوره 2 (1388)

دوره 1 (1387)

کلیدواژه‌ها = %D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 %D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1

الگویی برای بررسی مفاهیم کلیدی سیاسی‌ـ اجتماعی در تاریخ ایران معاصر؛ مسئله روش

چکیده

ماهیت گفتمان انقلابی چپ در ایران عصر مشروطه

چکیده