عباس قدیمی قیداری؛ محدثه هاشمیلر
چکیده
منصب پیشکاری یا پیشکار با ریشهای دیرینه در نظام دیوانسالاری ایران در دورة قاجار احیا شد و در ساختار اداری ایرانِ عصر قاجار، دستکم در دورههایی خاص، جایگاه مهم و تأثیرگذاری یافت. میدانیم که ...
بیشتر
منصب پیشکاری یا پیشکار با ریشهای دیرینه در نظام دیوانسالاری ایران در دورة قاجار احیا شد و در ساختار اداری ایرانِ عصر قاجار، دستکم در دورههایی خاص، جایگاه مهم و تأثیرگذاری یافت. میدانیم که قاجارها دستگاه دیوانسالاری گستردهای شکل دادند و در کنار احیای مناصب و مشاغل اداری کهن، گاه بنا به ضرورت مناصب جدیدی نیز ایجاد کردند. به تبع ساختار دستگاه دیوانی مرکزی در تهران، در ایالتها و ولایات مختلف هم دستگاههای اداری و دیوانی بزرگ و کوچک شکل گرفت. مهمترین و گستردهترین تشکیلات اداری و دیوانی، بعد از تهران، در دارالسلطنة تبریز به ظهور رسید. یکی از مناصب درجة اول که گاه وظایف و اختیارات او با حوزة مسئولیتهای ولیعهد و مناصب دیگر در دستگاه دیوانی تبریزِ عصر قاجار تلاقی میکرد، منصب پیشکاری بود. دارندگان این مقام و منصب از چهره ها و شخصیتهای سیاسی و نظامی درجة اول قاجاری به شمار میرفتند. این مقاله، با تأکید بر منابع دست اول و با روش توصیفی ـ تبیینی، ضمن تبارشناسی و ردیابی تاریخی منصب پیشکار به موقعیت و دگرگونی این منصب مهم و قلمروی وظایف اداری آن در ساختار دیوانی آذربایجان دورة قاجار پرداخته است.