سید توفیق حسینی
چکیده
واکاوی ریشه های باورهای کیش مانوی همواره از مهمترین مباحث مورد علاقة محققان این کیش کهن و پرابهام باستانی بوده است. بخش عمدهای از این ابهام ناشی از کمبود دسترسی به منابع دست اول این کیش است و بخش ...
بیشتر
واکاوی ریشه های باورهای کیش مانوی همواره از مهمترین مباحث مورد علاقة محققان این کیش کهن و پرابهام باستانی بوده است. بخش عمدهای از این ابهام ناشی از کمبود دسترسی به منابع دست اول این کیش است و بخش دیگری از آن به پیچیدگی خود باورهای مانوی مربوط میشود که ریشه در ماهیت تلفیقی این باورها دارد. چنانکه دربارة ریشه های اساطیری این کیش در مورد سرانجام جهان پژوهشهای بسیاری صورت گرفته، اما هنوز بخشی از ابعاد آن ناشناخته مانده است. بر این مبنا، مسئلة اصلی این تحقیق بررسی ریشه‌های باورهای آخرت شناسانة کیش مانوی است. این تحقیق با رویکردی تحلیلی و توصیفی، و بر پایة متون دست اول کتابخانهای، نشان میدهد باورهای آخرتشناسانة کیش مانوی تحت تأثیر اندیشههای ایرانی و گنوسی پیش از مانوی تدوین یافته است. در حقیقت، بن مایه های اندیشة آخرت شناسانة مانوی در برساخت باورهای فرجام جهان ملهم از فضای فکری ایرانی ـ گنوسی بین النهرین بوده است. در این باورها، اساطیر سرانجام جهان با بهره گیری از عناصر و بُن مایه های زرتشتی و گنوسی، همچون داوری نهایی، نزول بلایای سرانجام جهان و آتشسوزی کیهانی، به تصویر درآمده است.
