ORIGINAL_ARTICLE
مطالعه دامنۀ مکانی و زمانی تجارت چینیآلات در بندر مهروبان
مهروبان از بنادر باستانی سواحل خوزستان است که نقش ویژهای در تجارت دریایی بینالمللی داشته است. گذشته از اشارههای منابع تاریخی، شواهدی چون خرده سفالینههای موجود در سطح شهر مهروبان، از رواج فعالیتهای تجاری دستکم از روزگار ساسانیان در این بندر خلیج فارس وجود دارد. در منابع تاریخی اسلامی در حد فاصل قرون 3 تا قمری از مهروبان به عنوان بندری در زیر سایۀ رونق سیراف، و پس از زلزله و سقوط سیراف، به عنوان بندری در غرب خلیج فارس در حد فاصل عراق، خوزستان و فارس یاد شده است. اما یافتههای باستانشناسی، خاصه خُردههای انبوه چینیآلات یافتهشده در بررسی سطحی منطقۀ باستانشناسی مهروبان توسط هیأت مشترک باستانشناسان و مورخان ژاپنی و ایرانی در اردیبهشت 1386 نشان از وسعت تجارتی دارد که تا سواحل چین در جریان بوده و از نظر زمانی تا قرن هشتم قمری ادامه داشته است. مقالۀ حاضر بر آن است تا به این پرسش پاسخ گوید که با توجه به مدارک تاریخی و باستانشناختی، دامنۀ مکانی و زمانیِ تجارت چینیآلات در بندر مهروبان تا کجا و چه زمانی بوده است؟ فرضیۀ تحقیق آن است که گرچه با سقوط خلافت عباسی در بغداد بهدست مغولان راههای دریایی عراق به هند، و با ویرانی اصفهان بهدست مغولان راههای پسکرانهای منتهی به مهروبان بهکلی تضعیف شد، از اواسط دورۀ ایلخانان مهروبان رونقی مجدد یافت، تا آنجا که تا قرن هشتم کتان نواحی پسکرانهای را با چینیآلات مشرقزمین مبادله میکرد.
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94750_067f9b85b7acf5f5cf710278bcf6fe03.pdf
2012-05-21
1
22
تجارت چینیآلات
بندر مهروبان
چین
خلیج فارس
علی
بحرانیپور
bahranipour@hotmail.com
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
دو پادشاه در آستانۀ نابودی ساسانیان
از مرگ خسرو پرویز در فوریۀ 628 میلادی تا تاجگذاری یزدگرد سوم در ژوئن 623 میلادی بیش از ده پادشاه به تخت لرزان شهریاری ساسانیان نشانده شدند، که هنوز تبارنامه و مدّت شهریاری، و حتی چگونگی پیهمآیی پارهای از آنها، که البته همگی پادشاهانِ دستنشاندۀ بزرگان و شاهگزینان نیرومند ایرانی بودند، چندان شناختهشده و روشن نیست. نمونۀ آشکار چنین ناشناختگی تاریخی، در پیوند با دورۀ شهریاری گُشنَسبده/ پیروز گُشنَسبده، و خُرَّزاد خسرو/ فرُّخزاد خسرو دیده میشود، و مسئلۀ مهمّ آن است که آیا گُشنَسبده و پیروز گُشنَسبده، یک پادشاه بودهاند یا نه، و اگر احتمالاً یک پادشاه بودهاند، و پیروز نام شاهانۀ گُشنَسبده بوده است، آیا وی پس از مرگ بوران پادشاه شده بود، یا در دورۀ پس از مرگ آزرمیدخت؟ همچنین باید پرسید که آیا خُرَّزاد خسرو و فرُّخزاد خسرو، یک پادشاه بودهاند یا نه، و اگر احتمالاً یک پادشاه بودهاند، آیا او پس از مرگ آزرمیدخت پادشاه شده بود، و یا پس از مرگ دو جانشین او، خسرو پسر مهرگُشنَسب و پیروز گُشنَسبده؟
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94743_48ab1d26b57ecad6b5a4ce0b69ba68e5.pdf
2012-05-21
23
42
ساسانیان
گُشنَسبده
پیروز گُشنَسبده
خُرَّزاد خسرو
فرُّخزاد خسرو
شهرام
جلیلیان
jalilianshahram@yahoo.com
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
جایگاه امیرتیمور کورکان و سلطان یلدرم بایزید در نزد مورخان و علل و عوامل نبرد انکوریه (804 ق)
تیمور کورکان در سه دورۀ متناوب با حمله به ایران و هند و شام و مصر و روم، ساختار سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی این مناطق را مواجه با بحران و دچار برخی تغییرها کرد. یکی از اقدامات او جنگ با یلدرم بایزید بود. این جنگِ ساختارشکن، نقطۀ عطفی در تحولات منطقه و جهان به شمار میرود و مطالعه و بررسی آن از اهمیت برخوردار است. نویسندۀ این مقاله، با ابتناء کار خود بر روش تاریخی، تلاش کرده است که علل و عوامل و چگونگی وقوع این رویداد اثرگذار را بر اساس منابع اصلی بازنمایاند. برآیند جامع روایات تاریخی گویای این است که اقدامات توسعهطلبانۀ سلطان بایزید برای به تصرف در آوردن عجولانۀ قلمرو امیرنشینهای مسلمان همسایه و دست اندازی به امیرنشین هم پیمانش ـ قسطمونیه ـ و مناطق آماسیه و سیواس و قیصریه که به برهم خوردن نظم ساختاری واحدهای سیاسی و انباشتگی نارضایتی از او و نیز شکلگیری حلقۀ معارضان در هجرت انجامید، زمینۀ پیوستن معارضان او را به تیمور فراهم آورد. از سوی دیگر، شکل دادن ائتلافی از سلاطین ممالک ایران علیه تیمور و قرار گرفتن در موقعیت رهبری آن ائتلاف و تعرض به ارزنجان، بایزید را در مهبّ طوفان خشم تیمور و قلمروش را در معرض تاخت و تازهای او قرار داد. ورود بازیگرانی از اروپا به جرگۀ همپیمانان تیمور و وجود دولتمردانی که به تحریک حس انتقام جویی تیمور پرداختند، و خطابههای تحریککنندهای که کاتبان و دبیران بایزید علیه تیمور به کار بردند، همه و همه دست به دست هم داد و تیمور را که تجربهای سی و اند ساله از پیروزیهای پیاپی داشت، به نقطۀ بازگشتناپذیر عزم جنگ کشاند.
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94735_8c7a9410129f173978e566a50c930068.pdf
2012-05-21
43
76
ایران
عثمانی
تیمور کورکان
یلدرم بایزید
جنگ انکوریه
ORIGINAL_ARTICLE
نقش اسواران و فرزندان آنان در دورۀ اسلامی
بخشی از اسواران به عنوان جنگجویان سوارهنظام ویژۀ ارتش ساسانی در آستانۀ فتوح به مسلمانان پیوستند و ضمن ادامۀ فعالیت نظامی و نقش در گسترش فتوحات اسلامی، پس از استقرار در شهرهای تازه تأسیس بصره و کوفه در فعالیتهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این شهرها سهمی عمده داشتند. آنها پس از روی کار آمدن امویان، ضمن شرکت در جنبشهای ضد اموی به فعالیت فکری علیه جریان جبرگرایی که از سوی امویان تبلیغ میشد روی آوردندکه نتیجه آن پیدایش تفکر «قدری» بود. فعالیتهای ضد اموی اسواران منجر به تبعید تعدادی از آنان به مرزهای سوریه شدو در آنجا نقش مهمی در تحولات سیاسی و فرهنگی دنیای اسلام بازی کردند.
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94725_73387188a6ac7e2717665281de31cbf4.pdf
2012-05-21
77
98
اسواران
بصره
کوفه
جنبشهای ضد اموی
قدریه
سلیمان
حیدری
soleymanheidari@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
حسین
پوراحمدی
test@sbu.ac.ir
2
استاد یار گروه تاریخ دانشگاه شیراز
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
جستاری پیرامون زندگی سیاسی سعدالله درویش
سعدالله درویش یکی از کنشگران نهضت جنگل، نامی آشنا برای پژوهشگران این وادی است. اگرچه مناصب خاص و درخور توجه وی در دوران نهضت جنگل در گیلان (1300 ـ 1299ش) از جمله ریاست شهربانی و دژبانی رشت، صدر قشون سرخ مازندران و سفارت از سوی میرزا کوچکخان به منظور مذاکره با دولت مرکزی و تئودور روتشتاین، وی را به یکی از بزرگان نهضت جنگل در این دوران بدل کرده است، اما کمتوجهی پژوهشگران به نقش و عملکرد سعدالله درویش، سبب رانده شدن وی از متن حوادث و وقایع نهضت جنگل به حاشیه شده است. از طرف دیگر، غیربومی بودن و فقدان آگاهی از پیشینه و فرجام سیاسی سعدالله بر ناکارآمدی ارائۀ تحلیلی علمی همراه با عینیت تاریخی در خصوص او افزوده است. مقالۀ حاضر بر آن است تا با رویکردی انتقادی به خاطرات سعدالله درویش و انطباق آن با سایر اسناد و مدارک موجود، علل و عوامل گرایش وی به فعالیت سیاسی، از جمله اقدامات ژرمنوفیلی در جنگ جهانی اول و حضور مؤثر وی در نهضت جنگل را مورد بررسی قرار دهد.
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94712_fc7be64ee17a47b056d5fcf5e3a8c8b0.pdf
2012-05-21
99
122
سعدالله درویش
جنگ جهانی اول
زومر
نهضت جنگل
روتشتاین
محمد
کلهر
test@sbu.ac.ir
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
شورش انوشه زاد و بررسی ماهیت آن
در دهۀ 550 میلادی در پادشاهی خسرو یکم شورشی رخ داد که رهبری آن با انوشهزاد، پسر خسرو یکم (انوشیروان) بود. این شورش، هرچند در بالای هرم قدرت در شاهنشاهی ساسانی رخ داد اما منابع، ماهیت و هدف از آن را متفاوت گزارش کردهاند؛ برخی منابع بر پافشاری لجوجانه شاهزاده بر ایمان مسیحیاش تأکید دارند. برخی خیزش شاهزاده را برای دستیابی به تاج و تخت پدر رو به مرگش گزارش مىکنند و برخی نیز زندیک بودن انوشهزاد و ماهیت مزدکی شورش وی را پیش مىکشند. به نظر مىرسد برخی تفاوتهای قابل توجه میان منابع، اصل رویداد و زمان آن را که در هنگام بیماری شاه روی داده، بیشتر به نفع تاجخواهی شاهزاده میدانند تا باور ترسایی وی یا زندیک بودنش. انوشهزاد بزرگترین پسر خسرو بود اما شورش وی که منجر به زندانی یا نابینا کردن وی گردید، عملاً او را از گروه نامزدهای جانشینی بیرون کرد و فرصت را به هرمزد داد که برخی منابع نیز او را پسر بزرگ شاه معرفی مىکنند. این مقاله بر آن است تا به بررسی ماهیت این شورش بپردازد.
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94706_e446c3846fe0591650ed47fcb46ad8ab.pdf
2012-05-21
123
139
انوشهزاد
خسرو انوشیروان
زندیک
شورش حکومتی
علی اصغر
میرزایی
a-mirzaei@araku.ac.ir
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه اراک
LEAD_AUTHOR