ORIGINAL_ARTICLE
بازتاب شکلگیری دولت ماد در «گفتار مادی» هرودوت
شکلگیری دولت ماد میان پایان سدة هشتم تا پایان سدة هفتم ق.م. یکی از مسائل مناقشه برانگیز مطالعات خاور نزدیک باستان در چند دهة اخیر بوده است. مناقشة اصلی، پیرامون اعتبار منابع کلاسیک، بهویژه «گفتار مادی» هرودوت در بازسازی تاریخ ماد است که امروزه در بازنگری روند شکلگیری دولت در ماد، به دلیل عدم تطابق ظاهری آن با منابع خط میخی معاصر با دورة ماد زیر سؤال رفته است. در مقالة حاضر با بازنگری گفتار مادی و بهویژه روایت بنیانگذاری پادشاهی ماد، تلاش شده است تا اعتبار این روایت در بازسازی تاریخ ماد از نو مورد ارزیابی قرار گیرد. به نظر میرسد اگرچه هرودوت از منابع شفاهی برای نگارش گفتار مادی در کتاب «تواریخ» خود بهره جسته است اما برخلاف انتقادات برخی پژوهشگران، این روایت هرودوت بههیچروی بر پایة عناصر حماسی شکل نگرفته است. همچنین ناهمسانی «گفتار مادی» هرودوت با منابع خط میخی در برخی موارد ظاهری و در موارد دیگر صرفاً به دلیل تفاوت در رویکرد هرودوت و سالنامههای شاهی میانرودانی نسبت به مادها است.
https://irhj.sbu.ac.ir/article_95353_c4d992e714adda347e7bd43f40e8e92d.pdf
2016-05-21
1
23
ماد
منابع خط میخی
منابع کلاسیک
هرودوت
گفتار مادی
احسان
افکنده
e_afkande@sbu.ac.ir
1
دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
کتابچۀ امتیاز فواید عامه و جایگاه آن در تاریخ اقتصادی ایران عصر ناصری*
کتابچۀ امتیاز فواید عامه اثری از میرزا ملکمخان ناظمالدوله در عرصۀ اقتصادی و مربوط به ایران عصر ناصرالدین شاه است. ملکم در این کتابچه، از امتیازات اعطا شدۀ دولت به تجار تبریز و ضرورت تأسیس کمپانی صحبت میکند و نحوۀ تأسیس کمپانی را تعلیم میدهد. کتابچه تاریخ تألیف مشخصی ندارد و ارتباط مباحث آن با وقایع تاریخی چندان روشن نیست. بنابراین، پیوند میان محتوای کتابچه با وقایع تاریخ اقتصادی و نیز زمان نگارش آن به عنوان یک مسأله در مقالۀ حاضر با روش تحقیق تاریخی و با استفاده از اسناد و متون تاریخی مورد بررسی قرار میگیرد و به این سوأل پاسخ داده میشود که ملکم کتابچۀ فواید عامه را در چه زمانی و در ارتباط با کدام وقایع تاریخ اقتصادی عصر ناصری تألیف کرده است. یافتۀ اساسی تحقیق حاکی از آن است که کتابچه در سال 1306ق برای راهنمایی کسانی تالیف شده است که قصد داشتند امکان سرمایه گذاری در صنایع مختلف از جمله راهسازی در آذربایجان آن زمان را با فروش سهام و ایجاد شرکتهای سهامی فراهم آورند.
https://irhj.sbu.ac.ir/article_95385_0eabd1e4fce2f7ec572004da83d99e46.pdf
2016-05-21
25
41
ملکم
کتابچۀ امتیاز فواید عامه
عصر ناصری
تاریخ اقتصادی
غلامعلی
پاشازاده
gh_pashazadeh@yahoo.com
1
دانشگاه تبریز
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
واکنش کشورهای منطقهای و فرا منطقهای به اعلام خروج بریتانیا از خلیجفارس در اواخر دهۀ 1960م.
دولت بریتانیا پس از سالها حضور در خلیج فارس، سرانجام برآن شد که این منطقه را تا پایان سال 1971 م(1350 ش) ترک نماید. به رغم منافع سرشاری که به واسطه ماندگاری در خلیجفارس نصیب آنها می شد،انگلیسیها ناگزیر بودند برای مقاومت در برابر فشار جنبشهای ملی، هزینههای کلانی بپردازند. بی تردید تصمیم بریتانیا به خروج از این منطقه، واکنشهای متفاوتی را از سوی کشورهای حوزه خلیج فارس و قدرتهای فرامنطقهای به همراه آورد که هر کدام منافع خود را در دوره پسا خروج انگلیسیها جست و جو میکردند. اینکه واکنش آنهایی که از رهگذر این تصمیم دچار سود و زیان میشدند، چه بود، عمده ترین پرسشی است که این پژوهش در پی پاسخ دادن به آن است.یافتههای این پژوهش که مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی است، نشان میدهد که با عقبنشینی بریتانیا از خلیجفارس، کشورهای مختلف این منطقه بر تکاپوهای خود افزودند. ایران به اهمیت حیاتی خلیجفارس آگاه بود در صدد افزایش توان نظامی خود به منظور تکیه زدن بر اریکه ابرقدرتی منطقه برآمد. عربستان سعودی با اتخاذ شیوه ای محافظهکارانه، پس از آنکه از تهدیدات داخلی عبور کرد، با ایران همسو شد. عراق موضع تندی علیه بریتانیا اتخاذ کرد و به کمک های اتحاد شوروی چشم دوخت. کویت سیاست مسالمتآمیز پیش گرفت. مصر نیز منافع خود را در خروج بریتانیا می دید و کشورهای کوچکی نظیر بحرین، قطر و امارات متصالح از وحشت فرورفتن در کام کشورهای توانمندتر چون ایران، عربستان سعودی و عراق دست کمک بهسوی بریتانیا دراز کردند. ایالاتمتحده و اتحاد شوروی،به عنوان دو قدرت فرامنطقه ای و دو قطب قدرتمند جهان، در پی سود بیشتر از راه خالی شدن میدان از وجود رقیب دیرین بودند.
https://irhj.sbu.ac.ir/article_95392_b930ba37ff5970135bd0f1d52bcf9555.pdf
2016-05-21
43
69
کشورهای منطقه خلیجفارس
کشورهای فرا منطقهای
شرق سوئز
خلأ قدرت در خلیجفارس
منصور
چهراز ابوالحسنی
chehrazi.mansor@gmail.com
1
دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
عبدالرسول
خیراندیش
akheirandish@rose.shirazu.ac.ir
2
دانشگاه شیراز
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
توالی سندنویسی روی یک ورق در تهران دورة قاجار: بررسی موردی وقفنامههای 1295 و 1298 هـ.ق حاجی عبدالله تاجر بلورفروش
متون داستانی و مطبوعاتی را با سرعت میخوانیم، اما آیا محقق و فهرستنگار مجاز است اسناد و مدارک دستنویس را سریع بخواند و ثبت نماید؟ در اینجا با تمرکز روی وقفنامهای از تهران که در تاریخهای 1295 و 1298 هـ.ق روی یک صفحه به ابعاد 29×61 سانتیمتر تنظیم شده موضوع بررسی شده است. این بررسی نشان داد که واقف اعیانی (اشجار و ابنیه) سه قطعه باغ را نخست در سال 1295 هـ.ق به صورت مفصل و ارض (زمین) را در مرحلهای دیگر به سال 1298 هـ.ق در حاشیة همان وقفنامه به اختصار وقف کرده است. این روش را میتوان «توالی سندنویسی روی یک ورق در دورة قاجار» نامید. در این روش محرّرِ سند دوم به دلیل «وحدت موضوعی» بین هر دو سند، به صورت مختصر سند دوم را با استفاده از واژگان کلیدی تنظیم میکرده است. در این سند «سجل وقوعی و اعترافی» اهمیت زیادی دارد، چرا که با این نوع سجل، دو سند جداگانه از حیث زمانی یکجا تصدیق شده است.
https://irhj.sbu.ac.ir/article_95398_071d1a105c83266d4ce8f2a9e57b4a36.pdf
2016-05-21
71
85
اسناد محاکم شرع قاجار
سجل وقوعی
قاجار
تهران
امید
رضایی
rezaiomid@gmail.com
1
سازمان اوقاف و امور خیریه
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
عوامل مؤثر بر رشد صادرات فرش و پیامدهای اقتصادی آن در ایران قرن نوزدهم میلادی
در قرن نوزدهم میلادی با ایجاد تحول و دگرگونی در تجارت خارجی، فرش به یکی از کالاهای عمده در صادرات ایران تبدیل شد. ایجاد سرمایهگذاری و اتکا به نیروی انسانی مستعد، در دسترس بودن مواد خام اولیه، بافت جمعیتی و جغرافیای اقتصادی ایران شرایط لازم برای تولید و صادرات فرش را در این دوره مهیا کرد. از سویی گسترش مراودات تجاری، توسعه بازارهای بینالمللی و عرضه تقاضا برای این کالا سبب شد، صنعت فرش مورد توجه اساسی قرار گیرد. مسأله اصلی در این پژوهش بررسی تجارت فرش ایران در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی (برابر با سیزدهم هجری) است.این پژوهش با روش توصیفی وتحلیلی و تبیین دادههای آماری نشان داده است که رشد تولید و تجارت فرش تأثیرآشکاریبراقتصاد داخلی، تجارت خارجی و صادرات ایران داشته و در بهبود وضعیت اشتغال و جذب درآمد ارزی نیز نقش اساسی ایفا کرده است.
https://irhj.sbu.ac.ir/article_95408_ca5eb9cdbce826205c37a79f64ad1200.pdf
2016-05-21
87
126
ایران
صنعت فرش
مراکز تولید
تجارت جهانی
قرن نوزدهم
احمد
لعبت فرد
alobatfard@gmail.com
1
دانشگاه خلیج فارس
LEAD_AUTHOR
جهانبخش
ثواقب
jahan_savagheb@yahoo.com
2
دانشگاه لرستان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
اسناد و دفترهای مالیاتی در ایران در قرون میانه
مالیاتها و ساختار اجرایی مرتبط با آنها و از آن میان ثبت و نگاهداری اطلاعات مربوط به رویدادهای مالی و مالیاتی، از موضوعات مهم در بررسی تاریخ اقتصادی ایران در قرون میانه است. اطلاعات مالی در اسناد ویژهای ثبت میشد و بررسی و دستهبندی این اسناد گام نخست در شناسایی روندهای اجرایی ساختار مالیاتی و امور حسابداری آن است. همچنین اصطلاحات و اسناد مالیاتی در شمار معدودی از متنهای تاریخی و دیوانی تا پیش از قرن دهم قمری (پانزدهم میلادی) توصیف شده است. با آنکه دربارۀ مالیاتها پژوهشهای چندی انجام شده است، اما دربارۀ اسناد و مدارک مالیاتی پژوهش مستقلی در دست نیست. این پژوهش با استفاده از روش تبیین در تحقیق تاریخی، کوشیده است به این پرسش پاسخ دهد که اسناد و دفترهای مالیاتی در دستگاه دیوانسالاری ایران در قرون میانه از چه ساختاری برخوردار بودهاند؟ دستاورد تحقیق، نشان میدهد که اسناد بر مبنای ارتباط پیشینی و پسینی با رویدادهای مالیاتی بر دو دستۀ کلی سندهای مرجع و سندهای جاری قابل تقسیم هستند؛ سندهای مرجع، شامل اسناد بودجه و دفاتر آماری است که به عنوان مرجعی برای انجام فعالیتهای مالیاتی استفاده میشدند. سندهای جاری دفترها و گزارشهای متعددی را دربرمیگرفتند که به ثبت و طبقهبندی و تلخیص رویدادهای مالی و نتایج حاصل از آنها اختصاص داشتند.
https://irhj.sbu.ac.ir/article_95367_2e8175ec37e7d1e92db03e17648d1db3.pdf
2016-05-21
127
146
مالیات
اسناد مالیاتی
دفتر مالیاتی
بودجه
حسابداری
دفترداری
ایران قرون میانه
دل آرا
مردوخی
dmardoukhi@gmail.com
1
دانشگاه الزهرا
LEAD_AUTHOR
اسماعیل
حسن زاده
ismailhassanzadeh@yahoo.com
2
دانشگاه الزهرا
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
جلوههای کودک و کودکی در متون پهلوی و هنر ایران ساسانی
بازشناسی حضور و نقش کودکان از خلال مدارک نوشتاری و مادی به جامانده تاریخی با توجه به پراکندگی و محدودیت این مدارک اغلب کار چندان آسانی نیست. از جمله ارزنده ترین اسناد در این باره، متون و مدارک مادیهستند که در آنها کودکان حضور دارند. از دوران ساسانی آثار مادی نسبتا فراوانی به جامانده و منابع نوشتاری قابل ملاحظه ای نیز در قالب متون پهلوی به این دوران منتسب است. در پژوهش حاضر تلاش شده است بر مبنای اطلاعات موجود در این منابع به مساله حضور کودکان و مقوله کودکی در جامعه ایران ساسانی پرداخته شود. پس از بررسی اولیه داده های مستخرج از مدارک نوشتاری و مادی، با تکیه بر یافته های مشترک و مفترق استنباط هایی انجام شده است. یافته ها نشان می دهند حضور کودکان را می توان در قالب سه گروه کودکان خاندان سلطنتی، کودکان شهروندان عادی جامعه و کودکان اساطیری بررسی کرد. آنچه در متون پهلوی آمده است غالبا بر مبانی تعلیم و تربیت و آموزش کودکان تاکید دارد. کودکان خاندان ساسانی از جایگاه ویژه ای برخوردار بودند تا جایی که نقش آنها در سنگ نگاره های سلطنتی، جاودانه شده است. کودکان عادی جامعه نیز تحت آموزش های دینی و مهارت های شغلی قرار می گرفتند و گاه به خدمت خاندان سلطنتی در می آمدند. در بعضی از آثار هنری ساسانی نیز نقشی نمادین برای کودک و کودکی غالبا در رابطه با اساطیر مربوط به ایزد آناهیتا یا آیین دیونیزوس لحاظ شده است.
https://irhj.sbu.ac.ir/article_95375_c6b836eac91ec82622e3d004d59da6a9.pdf
2016-05-21
147
174
کودک
متون پهلوی
هنر ساسانی
نگین
میری
n_miri@sbu.ac.ir
1
دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
مریم
جلالی
ma_jalali@sbu.ac.ir
2
دانشگاه شهید بهشتی
AUTHOR