انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
مجله علمی و پژوهشی تاریخ ایران
2008-7357
2588-6916
4
2
2012
01
21
وضعیت ترجمه، کنشگران و ابعاد آن در دورۀ قاجار
1
26
FA
محمدامیر
احمدزاده
استادیار پژوهشدۀ تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
ahmadzadeamir20@yahoo.com
ترجمه منابع آثار و تألیفات از زبانهای اروپایی در دورۀ قاجار یک داد و ستد فرهنگی، علمی و تجربی بود که بر نگرش، جهانبینی و فرهنگ و معارف گروههای فعال اجتماعی ایران تأثیر زیادی داشت. در این فرآیند، رابطۀ زبان و فرهنگ در ترجمه به عنوان یک اصل مهم در مطالعات فرهنگی، نقش اثرگذاری در شکلگیری گفتمان میان متن مبدأ و ذهن و فرهنگ خالقان جدید (مترجمان) در جامعة ایران داشته است. آنچه که باعث شده است تا فاصله فرهنگی میان متن ترجمه از متن اصلی کمتر شود به اهمیت نقش ترجمه و مترجم در انتقال فرهنگی و نسبت بین سیاست فرهنگی و ترجمه مربوط میشود. تأثیر فرهنگ در انتخاب اثر برای ترجمه کردن، انتقال و دگردیسی اسطورههای فرهنگی و مفاهیم علمی و اجتماعی، تعبیر نادرست و سوء برداشتهای فرهنگی، عناصر فرهنگی ترجمهناپذیر، سانسور فرهنگی، ترجمه و سلطۀ زبانی و نقش ترجمه فرهنگی در ساخت فرهنگی و تداوم هویت قومی، ملی و مذهبی از مسائل مهمی است که در ترجمههای دورة قاجار قابل بررسی و ارزیابی است. دورۀ قاجاریه از جهت رشد ترجمه کتابهای اروپایی حائز اهمیت است. مقدمات ترجمه و چاپ کتاب در روزگار عباسمیرزا و میرزا بزرگ قائممقام فراهانی فراهم آمد و بعدها تشکیل دارالترجمه دربار و دارالفنون باعث شد ترجمه و نشر رونق بیشتری یابد. در این دوره کتابهای بسیاری چاپ و منتشر شد. علاوه بر کتابهای علمی، نظامی، فلسفی و اقتصادی تعداد زیادی کتابهای تاریخی نیز ترجمه و انتشار یافتند. با وجود این، اگرچه اقدام به ترجمه در زمینه دانشهای نوین اروپا برای یافتن راهی بوده است که بدان وسیله ایران را به کاروان تمدن و دانش نوین جهانی پیوند دهد و درهای جدید از علم و معرفت را بر روی ایرانیان بگشاید، اما این مسأله دارای معایب و نقایصی نیز بود که شناسایی این معایب حائز اهمیت است.
ترجمه,انتقال فرهنگی,مترجمان,متن مبدأ,جامعۀ مقصد,دارالترجمۀ ناصری,دورۀ قاجار
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94701.html
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94701_4ceede912c23fb5e46c8869fc9d34a30.pdf
انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
مجله علمی و پژوهشی تاریخ ایران
2008-7357
2588-6916
4
2
2012
01
21
شورش سلوکیه و پیامدهای آن در زمان اردوان دوم اشکانی
27
46
FA
حسن
اسماعیلی
دانشجوی دورۀ دکتری تار خ اران باستان دانشگاه تهران
h.esmaeeli564@gmail.com
روزبه
زرینکوب
استادیار دانشگاه تهران
zarrinkoobr@ut.ac.ir
یکی از رخدادهای مهمی که در سالهای پایانی فرمانروایی اردوان دوم اتفاق افتاد، شورش سلوکیه بودکه دست کم هفت سال (42 ـ 36م) به طول انجامید. سلوکیه با موقعیت خاص جغرافیایی خود در کنار دجله در بینالنهرین، از زمان تأسیس آن در زمان سلوکیان، دارای امتیازهای خاصی مانند استقلال داخلی، تواناییهای فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بود. در زمان اشکانیان هم مدتها این موقعیت را حفظ کرده بود. اما در زمان اردوان دوم این شهر علیه اشکانیان شورش کرد و سرانجام این طغیان به وسیله وردان یکم سرکوب شد. به نظر میرسد که تغییر نگرش تدریجی اشکانیان نسبت به این شهر، تنوع جمعیتی، و درگیریهای قومی در آن، مداخله اردوان دوم در امور سلوکیه و کاستن از استقلال آن، از مهمترین علل این شورش باشد. این مقاله درصدد تبیین و تحلیل زمینهها و علل بروز این شورش و نتایج و پیامدهای حاصل از آن است.
سلوکیه,اشکانیان,اردوان دوم,وردان یکم
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94696.html
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94696_df1e04ba2bb013ed82720e4911215a5c.pdf
انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
مجله علمی و پژوهشی تاریخ ایران
2008-7357
2588-6916
4
2
2012
01
21
رویکرد «معضله شناختی» به مسائل عصر میانۀ ایران
47
78
FA
محمد علی
اکبری
0000_0003_393_-4269
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی
m-akbari@sbu.ac.ir
عصر میانۀ تاریخ ایران که قریب به نه قرن به طول انجامید، یکی از مهمترین و اثرگذارترین ادوار تاریخی این سرزمین به حساب میآید. تغییر دین، ظهور مکاتب فکری و فرق مذهبی به همراه بروز تحولات گستردۀ سیاسی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، دگرگونیهای عمیق و همهجانبهای را در این سرزمین رقم زد و معضلههای بنیادینی را از درون خود خلق کرد. مسأله اصلی در پژوهش حاضر این است که پدیدهها و رخدادهایی که در برهۀ زمانی قرون اول تا نهم هجری در ایرانزمین به وقوع پیوست، کدام صورتبندی از «معضلههای عصری» را پدیدار ساخت؟ و این امر ریشه در کدام روندهای نسبتاً پایدار تاریخی داشت؟ برای دستیابی به یافتههای توصیفی، به سیاق پژوهشهای تاریخی، اطلاعات و دادههای تاریخی از منابع و مأخذ موجود استخراج شدند و سپس یافتههای توصیفی به عنوان موادی برای شکل دادن به یک طرح تفسیری بکار گرفته شدهاند. از شواهد و مدارک تاریخی چنین مستفاد میشود که در عصر میانه تاریخ ایران سه ضلعی به هم پیوستهای از معضلههای عصری پدیدار شد. این معضلهها عبارت بودند از: 1) معضلۀ تهاجم ادواری بیگانگان و ناپایداری سیاسی با دوام 2) معضلۀ تغییر دین و منازعات پایدار مذهبی ـ فرقهای 3) معضلۀ شکافهای فعال اجتماعی و تشدید وضعیت موزائیکی جامعه. یافتههای موجود نشان میدهد که رابطه رخدادها با این معضلهها و همچنین ارتباط متقابل معضلهها با خود، بهصورت رابطهای دیالکتیکی برقرار شد. به این ترتیب، داد و ستدی پایدار میان تحولات و معضلههای عصری این دوره، صورت گرفت.
معضله عصری,دورۀ میانه,امنیت,پایداری سیاسی,ترکیب قومی,منازعات پایدار مذهبی-فرقه ای,تغییر دین و تحول هویت دینی
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94691.html
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94691_3cef9761ebcea59820195fd72fe2fe60.pdf
انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
مجله علمی و پژوهشی تاریخ ایران
2008-7357
2588-6916
4
2
2012
01
21
بررسی تطبیقی وصیتنامههای اصلاحی اندیشمندان ایران و عثمانی: مستشارالدوله و فواد پاشا
79
92
FA
غلامعلی
پاشازاده
استادیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز
gh_pashazadeh@yahoo.com
در قرن نوزدهم دولتمردان و اندیشمندان ایرانی و عثمانی برای پیشرفت و ترقی، راهکارهایی به حکومتهای کشور خویش ارائه دادند و خود نیز برای اجرای اصلاحات در جامعه تلاش کردند. هر چند راهکارهای آنها در برخی از جنبهها عملی شد، ولی برنامۀ اصلاحات آنگونه که انتظار داشتند پیش نرفت. به همین خاطر، فؤاد پاشا و عالی پاشا، از اصلاحگران عثمانی در اواخر عمر، اصلاحات پیشنهادی خود را به صورت وصیتنامۀ سیاسی به سلطان عثمانی ارائه دادند. وصیتنامههای آن دو، از همین زمان با تاریخ ایران نیز ارتباط پیدا کرد؛ از یک طرف نقش ملکم در نگارش آن وصایا مطرح شد و از طرف دیگر میرزا یوسفخان مستشارالدوله، بعدها وصیتنامهای نوشت که مشابه وصیتنامۀ فؤاد پاشا بود. بررسی تطبیقی متن وصایا، احتمال دخالت ملکم، و تأثیرپذیری مستشارالدوله از فؤاد پاشا مسألهای است که در تحقیق حاضر با روش تحلیلی متکی بر پژوهش تاریخی، مورد بررسی قرار گرفته است.
وصیتنامههای سیاسی,فؤاد پاشا,عالی پاشا,میرزا ملکمخان,مستشارالدوله,اصلاحات
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94680.html
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94680_9308a8948fd819b30e34b9d81b7c85e2.pdf
انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
مجله علمی و پژوهشی تاریخ ایران
2008-7357
2588-6916
4
2
2012
01
21
ساختار ایلی حکومتهای ترکمان و بیثباتی سیاسی
93
116
FA
اسماعیل
حسنزاده
استادیار گروه تاریخ دانشگاه الزهرا
ismailhassanzadeh@yahoo.com
حکومتهای قراقویونلو و آققویونلو در طی حاکمیت خویش دچار بحرانهای سیاسی و نظامی عدیدهای شده بودند که از میان عوامل تأثیرگذار، ساختار قبیلهای اتحادیه از اهمیت زیادی برخودار است. این مقاله با بهرهگیری آزاد از نظریۀ تعارض و روش تحلیل علّی و مقایسهای نقش ساختار قبیلهای را در بیثباتی سیاسی حکومتهای ترکمان تبیین خواهد کرد. پاسخ بر این فرض استوار است که ساختار ایلی با ایجاد تعارض در ساحتهای مختلف به ایلگرایی در سپاه، جناحگرایی در قبایل و قطبگرایی در اتحادیه دامن زده و با ایجاد تعارض در سه سطح، تعارض بین قبایل و سلطنت، تعارض درون اتحادیهای، و تعارض درون قبیلهای، مانع پیوستگی قبایل با ساحت جدید قدرت متمرکز شده و زمینههای اقبال آنان را به شورشهای شاهزادگی فراهم آورده است. بدین طریق حکومتها در اوج قدرت توسط یک نیروی خارجی از هم میپاشیدند.
قراقویونلو,آققویونلو,ساختار ایلی,ایلگرایی,جناحگرایی,قطبگرایی
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94677.html
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94677_cb0302638033eb3ca3e0094869ed55d2.pdf
انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
مجله علمی و پژوهشی تاریخ ایران
2008-7357
2588-6916
4
2
2012
01
21
کمیسیونهای تخصصی در نخستین مجلس شورای ملی
117
138
FA
علی
ططری
دانشجوی دکتری تاریخ ایران دورۀ اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد
tatari.info@gmail.com
سهراب
یزدانی
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تربیت معلم
test@sbu.ac.ir
برپایی نخستین دورۀ مجلس شورای ملی و ورود منتخبان ملت به عرصۀ قانونگذاری کشور، برخی نخبگان حاضر در مجلس را به ضرورت تفکیک نمایندگان در کارگروههای تخصصی ـ که کمیسیون خوانده میشد ـ متوجه کرد. کمیسیونها از مهمترین ارکان اداری مجلس اول بودند که لوایح و طرحهای مختلف را پیش از ارائه در صحن عمومی مجلس، بررسی میکردند تا با ایجاد شرایط مناسب، زمینههای تصویب یا رد موارد قانونی را فراهم آورند. در این میان، دو عامل مهم میتوانست بر کارکرد کمیسیونها تأثیر بازدارنده داشته باشد: یکی آنکه، نمایندگان برخی از حوزهها ـ بنا به دلایلی چون دوری از مرکز و یا کارشکنی حکمرانان مخالف مشروطه ـ در واپسین روزهای مجلس اول به تهران رسیدند؛ بدین ترتیب، نهتنها تعداد نمایندگان در برپایی بعضی کمیسیونها کافی نبود، بلکه این کمیسیونها با کمبود نیروی متخصص مواجه میشدند. دومین عامل، کوتاهبودن مدت زمان نخستین دورۀ مجلس شورای ملی و مشکلات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی نمایندگان در آن دوره بود. این مقاله به این مسألۀ میپردازد که با توجه به شرایط زمانی و اوضاع آشفتۀ زمان برپایی مجلس اول، میزان شناخت، دریافت و گسترۀ تخصص نمایندگان تا چه حد بر کارکرد و نتیجه عملکرد کمیسیونها تأثیر گذاشت؟ بر اساس روش تحلیلی در تحقیق تاریخی، این پژوهش انجام شده و از نتایج آن بر میآید که به دلیل کمتجربگی و آگاهی کم نمایندگان از مباحث مطروحه در کمیسیونها، بسیاری از مشکلات و مسائل همچنان باقی ماند و تا حد قابل توجهی موجب بروز مشکلات دیگر بهویژه اتلاف وقت، کندی روند بررسی مباحث مطروحه و تأخیر در تصویب قوانین موضوعه گردید.
کمیسیونهای تخصصی,نخستین دوره مجلس شورای ملی,نمایندگان مجلس
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94670.html
https://irhj.sbu.ac.ir/article_94670_e76f851068a2f23abea1d682274afbb9.pdf