TY - JOUR ID - 102334 TI - رفع محرومیت عنصر اساسی در نظام حقوقی و قضایی مغولان: چنگیزخان، روح قانون (قرن هفتم و هشتم هجری) JO - مجله علمی و پژوهشی تاریخ ایران JA - IRHJ LA - fa SN - 2008-7357 AU - شهریاری, بهمن AU - خیراندیش, عبدالرسول AD - دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران. AD - استاد گروه تاریخ، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران. Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 15 IS - 1 SP - 103 EP - 122 KW - رفع محرومیت KW - نظام قضایی KW - ایلخانان KW - چنگیزخان KW - مغولان KW - شرع KW - یاسا DO - 10.52547/irhj.15.1.103 N2 - حکومتی که چنگیزخان در آغاز قرن هفتم هجری، برابر با قرن سیزدهم میلادی، در مغولستان تأسیس کرد، از حیث قضایی و حقوقی با دورۀ پیش از آن، یعنی دورۀ ستیز و تفرقۀ قبایل مغول، قابل قیاس نبود. وی در حکومت خود تنها به جنبه­های نظامی اتکا نداشت، بلکه مبانی حقوقی و قضایی جامعۀ مغولی را نیز مد نظر قرار داد. این نوشتار قصد دارد با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و بر پایۀ منابع کتابخانه­ای به این پرسش پاسخ دهد که پس از استقرار مغولان در ایران تلقی آنان از منشأ حق و عدالت چه بود و برداشت آنان از این مبحث مهم بر چه پایه­ای استوار بود؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که اساسی­ترین منشأ حقوق در نظام قضایی و حقوقی مغولان «رفع محرومیت» بود. به عبارت روشن­تر، حق از نظر آنان به معنای رفع محرومیت بود نه برقراری عدالت. این تلقی مغولان با دیدگاه ملل مغلوبه به­ویژه ایرانیان مسلمان در تعارض بود. مغولان، حتی پس از مسلمان شدن، به یاسا و یوسون چنگیزی به­عنوان منبع اصلی حق و عدالت می­نگریستند. از دیدگاه مغولان یاسا و یوسون چنگیزی «روح قانون» بودند. و سنن و دستورات چنگیزخان علت تامۀ حق و عدالت فرض می­شدند. در همان حال خاندان چنگیزی نیز اطاعت قبایل را به معنای تحقق عدالت می­دانستند. UR - https://irhj.sbu.ac.ir/article_102334.html L1 - https://irhj.sbu.ac.ir/article_102334_aab92e6a68019cc36c27d93b9d625cb3.pdf ER -