اهمیت و جایگاه پایتخت در نظامات فکری ـ اجرایی کریم‌خان زند

نوع مقاله : مروری

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه اراک

چکیده

پایتخت به عنوان مرکز سیاسی، اداری، اقتصادی و گاه فرهنگی و اجتماعی ، مهمترین رکن در جغرافیای سیاسی و اداری هر حکومت به شمار می‌رود. هر سلسلۀ حکومتی جایی را بنا به عواملی به عنوان پایتخت انتخاب می‌کند و حتی جابه‌جایی پایتخت در سرزمینی چون ایران همواره از مسائل مهم به شمار می‌آمده است. از آنجا که پایتخت می‌تواند نشان‌دهندۀ شأن، عظمت و اقتدار حکومتی باشد، مکان‌گزینی آن باید براساس الگویی تعریف‌شده انجام شود و بازسازی و یا ایجاد سازه‌های جدید در آن مورد توجه قرار گیرد، تا جایی که از جنبه‌های دفاعی، اقتصادی و آرایه‌های تزئینی برتری محسوس خود را در انظار داخلی و عرصه‌های برون‌مرزی آشکار کند. به‌نظر می‌رسد کریم‌خان زند در انتخاب شیراز به عنوان پایتخت از یک طرف دلایل خاصی را مدنظر داشت و از طرف دیگر با رویکردی خاص در رونق و ارتقاء جایگاه شهری شیراز تلاش کرد. این مقاله می‌کوشد بر اساس روش تحلیلی در پژوهشی تاریخی عوامل مؤثر در انتخاب شیراز به پایتختی را با طرح این مسأله بررسی کند: چرا شیراز توسط خان زند به عنوان پایتخت انتخاب شد و در این انتخاب چه الگویی مورد توجه بود؟ دستاوردهای تحقیق نشان می‌دهد که تمرکزگرایی، بهسازی ساختار شهری و رونق اقتصادی مبتنی بر الگوی سنتی، پیشینۀ تاریخی و اهمیت شیراز، جزو عوامل تأثیرگذار در این روند بودند که البته با انتخاب شهر به پایتختی پیامدهایی چون جابجایی جمعیت و تاثیر آن بر رونق پایتخت را در پی داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

IMPORTANCE AND ROLE OF CAPITAL CITY IN INTELLECTUAL AND EXECUTIVE STRUCTURE OF KARIM KHAN-E ZAND

چکیده [English]

As a political, economic, executive and sometimes cultural and social center of a country, Capital city is the main part of political and executive geography of every government. Every dynasty determines a place to be its capital and in a country like Iran any change in the location of this capital city had been of the great importance. Since capital city is the symbol of power, dignity and magnificence of a government, it should be located based on a well defined pattern, and its architecture and renovation must be in way that shows its privilege over other cities from the defense, economic and ornamentation viewpoint in national and international scenes. It seems that there are some special reasons behind the decision of Karim Khan in choosing Shiraz for his seat of government. He also tried to improve Shiraz’s status. This paper is to present an analytical discussion of the factors having affected this decision through raising such questions as: why Shiraz was chosen by Karim Khan as his capital city? And what type of pattern was considered in the process of this selection? Findings show that factors such as centralization, renovation of urban structure, economic improvement according to traditional patterns and Shiraz’s importance and historical background were influential in this process and putting the city as a seat for government. Also, Shiraz has got more prosperity due to population movements.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • capital
  • Karim Khane-e Zand
  • Urban Structure
  • Shiraz
  • Urban pattern