نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسنده
دانشیار دانشگاه اصفهان
چکیده
ین تحقیق در پی فهم ارتباط میان منابع تاریخی و رویکرد هویت گرایانه برخی از مورخان اسلامی است. برای انجام این تحقیق آراء یکی از اخباریون و فتوح نگاران متقدم و پر ارجاع یعنی سیف بن عمر تمیمی مورد بررسی قرار می‌گیرد. سیف اگرچه مانند برخی دیگر از نویسندگان در تأکید بر نقش اعراب در فتوح و پدیده‌های اسلامی همسو است؛ ولی با مقدماتی متفاوت به نتیجه مذکور دست‌یافته و به علاوه در این زمینه اغراق کرده است. سؤال اصلی این است چه عواملی محیطی و شرایط اجتماعی عامل ایجاد رویکرد هویت گرایانه در سیف شد. سیف چه اهدافی را دنبال می کرد و راه دست یابی به آن را چگونه یافت؟ در این تحقیق با استفاده از روش تحقیق تاریخی که مبتنی بر توصیف و تحلیل داده ها است به این پرسشها، پاسخ داده شده است. متغیّرهای مهمی مانند عنصر عصبیت عربی و نظام قبیله‌ای، مواضع ساسانیان نسبت به اعراب، فتوح اسلامی، سیاست دستگاه خلافت اموی و نقش ایرانیان در خلافت عبّاسی در دیدگاه سیف اثر گذار بود. از نظر سیف، اعراب دارای تاریخی پیوسته بوده و چون اسلام در میان اعراب به پا خاست، تفکر عربی مفاهیم پایه‌ای این دین را به خوبی مشخص نمود. در نتیجه آنچه سبب پیشرفت اسلام و شکل‌گیری تمدن اسلامی‌شد عصبیت قومی و هویت قبیله‌ای و آرمان‌های عربی بود. او برای جبران این خلأ هویتی از جامعه پیرامونی و تخیلات آرمانی خود بهره گرفت و آنها را حول محور عصبیت قرارداد. سیف نماینده احیاگر هویت عربی در تقابل با هویت ایرانی است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Sayf ibn Umar al-Tamimi: reviver of the new Arab identity against the Iranians
نویسنده [English]
- maryam saeedyan jazi
Associate professor-Univercity of Isfahan
چکیده [English]
This study seeks to understand the relationship between historical sources and the identity-oriented approach of some Islamic historians. To conduct this research, the views of Sayf ibn 'Umar al-Tamimi, are examined who is one of the earliest and most referential Akhbãris and conquerors. Sayf, like some other writers, is consistent in emphasizing the role of the 'Arabs in the conquest and events of Islamic history; but he came to this conclusion with a different premise and exaggerated in this regard. This is the main question of the article: What environmental factors and social conditions led to the creation of an identity-oriented approach in Sayf, what goals did Sayf pursue in his historiography, and how did he find a way to achieve it? In this research, these questions have been answered; using a historical research method based on data description and analysis. Important variables were effective in Sayf's view; Such as: the element of 'Arab nervousness and tribal system, the positions of the Sassanids towards the 'Arabs, the Islamic conquest, the policy of the Umayyad caliphate and the role of the Iranians in the 'Abbasid caliphate. According to Sayf, the 'Arabs had a continuous history. He took advantage of the Ayyam al-'Arab , mental structures, historical facts, the surrounding society, and his ideal fantasies. According to this research, Sayf was the representative of the revival of 'Arab identity against the Iranians.
کلیدواژه‌ها [English]
- سِیف
- عصبیت
- تَمیم
- ایام العرب
- فتوح
- عباسیان
- ایرانیان
1367 .
ــــــــــــ. »ابان بن عبدالحمید الحقی«، دایره المعارف بزرگ اســامی، ج 2 ،تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ
اسالمی، 1367 .
ابن ابی الحدید. جلوة تاریخ در شرح نهجالبالغه، ترجمة محمود مهدوی، تهران: نی، 1367.
ابن اثیر، عزالدین علی. الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر، 1385ق/1966م.
ابن اعثم، احمد. الفتوح َ ، تحقیق علی شیری، بیروت: دار األضواء، 1411ق/1964م.
ّه، بیتا.
ابن جوزی. المنتظم فی التاریخ االمم و الملوک، بیروت: دارالکتب العلمی
ابن حجر. فتح الباری، ط. الثانیه، بیروت: دارالمعرفه، بیتا.
ابن حجر، االصابه فی تمییز الصحابه، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415ق/1989م.
ابن خیاط، خلیفه. کتاب الطبقات ِّ ، تحقیق سهیل زکار، بیروت: دارالفکر، 1414ق/1994م.
ابن سعد، محمد. الطبقات الکبری، بیروت: دار صادر،1960م.
ّه. العقد الفرید، بیروت: دارالفکر، 1359ق/1941م.
ابن عبدرب
ابن قتیبه دینوری. المعارف، مصر: دارالمعارف، 1119ق/1708م.
ــــــــــ. طبقات الشعرا، لیدن: دخویه، 1902م.
ابن کثیر. َالبدایه و النهایه، بیروت: دارالکتب العلمیه، بیتا.
ابن منظور. لسان العرب َ ، قم: األدب الحوزه، 1405ق/1985م.
ابن ندیم. الفهرست، ترجمة ّ محمدرضا تجدد، تهران: امیرکبیر، بیتا.
ّابن هشام، عبدالملک. السیره النبویه، مصر: مصطفی ألبابی، 1955م.
ّ ّ ابوعبیده، معمر بن مثنی. األیام العرب قبل اإلسالم، تحقیق عادل جاسم البیاتی، بیروت: عالم الکتب، 1407ق/1987م.
ابو یوسف.الخراج و صناعه الکتابهه، بیروت: المعرفه، 1302ش/1923م.
ایمانیان، حســین. » ابان بن عبدالحمید لاحقی و بازآفرینی نوشتههای پهلوی«، زبان و ادبیات عربی، ش 6 ،بهار و
تابستان 1391 ،ص 1-61 .
ّه، 1416ق/1990م.
أنساب األشراف، قم: مجمع إحیاء الثقافه االسالمی
بالذری، احمد بن یحیی. َ
ـــــــــــــــــــ. فتوح البلدان، بیروت: دارالمکتبه الهالل، 1988م.
پاکتچی، احمد. »پژوهشی در کتابشناسی جنگ ّ های رده«، مقاالت و بررسیها، ش 66 ،1378ش، ص 261-276.
التمیمی، سیف بن عمر، الفتنه و وقعه الجمل، تحقیق احمد راتب عرموش، بیروت: دارالنفائس، 1391ق/1972م.
ـــــــــــــــ. کتاب الرده و الفتوح و کتاب جمل و مسیره عائشه و علی، ط. الثانیه، تحقیق قاسم السامرایی، ریاض:
دار امیه، 1418ق/1997م.
جاحظ، ابوعثمان عمرو بن بحر. الرسائل الجاحظ، تحقیق علی ابوملحم، بیروت: دار و مکتبه الهالل، 2002م.
جعیط، هشام. کوفه، پیدایش شهر اسالمی، ترجمة ابوالحسن سروقد مقدم، مشهد: آستان قدس رضوی، 1372.
ّ الحجی، مظهر. دیک الجن الحمصی، دمشق: دار طالس، 1989م.
الـحلبونی، خالد. دیک الـجن: الذاتیه و اإلبداع، دمشق: دار الیمامه، 2001م.
حموی، یاقوت. معجم البلدان، تهران: مکتبه االسدی، 1965م.
ّضی،1960م.
دینوری، ابوحنیفه. َاألخبار الطوال، قم: الر
دیک الجن، عبدالسالم بن رغبان، دیوان دیک الجن الحمصی ّ ، تحقیق مظهر الحجی، دمشق: اتحاد الکتاب العربی،2004م.
دیوان ابونواس حکمی. تحقیق احمد عبدالمجید الغزالی، بیروت: دار الکتاب العربی، 1412ق/1992م.
ذهبی، شمس الدین محمد. ُ سیر اعالم النبالء، بیروت: دارالفکر،1390ق/1971م.
رازی، ابوالفتوح. روح الجنان و روح الجنان، قم: کتابخانة مرعشی نجفی، 1404ق/1992م.
سعیدیان جزی، مریم. قبیلة بنو تمیم و نقش آن در تاریخ اسالم و ایران، قم: کتابخانة اسالم و ایران، 1382.
سمعانی، عبدالکریم بن محمد. األنساب، ط. الثانیه، بغداد: مکتبه المثنی، بیتا.
ضیف، شوقی. الفن و مذاهبه فی النثر العربی، الثالثه عشره، مصر: دار المعارف، بیتا.
طبری، محمد بن جریر. تاریخ الرسل و الملوک، ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر، 1362.
ـــــــــــــــــ. تاریخ الرسل و الملوک، تهران: مکتبه االسدی، 1358ق/1940م.
عسکری، مرتضی. صد و پنجاه صحابی ساختگی، ترجمه ع. سردارنیا، تهران: مجمع علمی و بدر، 1361.
الغیث، خالد. »استشهاد عثمان وقعه الجمل فی مرویات سیف بن عمر فی تاریخ طبری و دراسه و نقدیه«، پایاننامةدکتری، ریاض: دانشگاه دار امیه، 1997م.
مسعودی، علی بن حسین. َالتنبیه و األشراف، تصحیح اسماعیل الصاوی، قاهره: دارالصاوی، بیتا.
مسکویه، ابوعلی. التجارب االمم، تهران: دارسروش، 1407ق/1987م.
ّه، 1417ق/1997م.
ّواقدی، محمد بن عمر. ّ فتوح الشام ّ ، صححه عبداللطیف عبدالرحمن، بیروت: دارالکتب العلمی
هاجسن، مارشال. »دو مورخ مسلمان دوران پیشانوین، مشکالت و فرصتهای نهفته در ارائة آنان به دوران جدید«،
طبری پژوهی، گردآورنده محمدحسین ساکت، ج 1 ،تهران: نشر کتاب، 1393.
هیندز، مارتین. »ریشهشناسی جریانهای سیاسی کوفه در نیمة نخست قرن اول هجری«، ترجمة محمدعلی رنجبر،
فصلنامة تاریخ اسالم، ش 44 ،1381 ،ص 162-119.یعقوبی، احمد. البلدان ّ ، بغداد: مکتبه المثنی، 1892م.
online”, Encounters Medieval. Islam Early in Apostasy and Conversion. “Uriel, Simonsohn
.edu.academia.haifa://http. 2020 August 04 accessed, ediated
of University The: Chicago, 3. Vol”, Islam of Venture). “Editor. (S. G. marshal, Hodgson
.1974, Press Chicago
.C by Edited, God of Prophet the of Encyclopedia An” Heaven. “Abdullah, Faruq Umar‘
.2014, CLIO-ABC. 254–251. pp., I. Vol, Barbara Santa, Walker. A and Fitzpatrick
Institutional The: Culture of Origins the and Engineering Political. Siddhartha David, Patel
.2007, press University Stanford: Stanford, Islam of Rise the of F
)