آخرین روزهای غازان‌خان و بحران در حکومت ایلخانی

نوع مقاله : مروری

نویسنده

استادیارگروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

دورۀ حکومت غازان‌خان (703- 694 ق) به جهات گوناگون در تاریخ عصر ایلخانان مغول در ایران اهمیت دارد. مسلمان شدن رسمی ‌او و مغولان ساکن در ایران و تلاش برای انجام یک رشته اصلاحات گسترده در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از جمله نشانه‌های این اهمیت است که توجه مورخان معاصر او و به دنبال آنها پژوهشگران را به خود جلب کرده‌است. در نتیجۀ چنین شرایطی است که خاطره‌ای از یک پادشاه باکفایت و دوره‌ای از آرامش و رونق نسبی از این زمان به یادگار مانده‌است. با این حال به نظر می‌رسد ‌ترسیم چنین سیمای پر زرق و برقی از عصر غازانی موجب شده تا حوادث یک سال پایانی فرمانروایی او که از بسیاری جنبه‌ها متفاوت با سال‌های پیش از آن است، کمتر مورد توجه قرار گیرد. در این یک سال غازان‌خان که به شدت بیمار بود، بسیاری از قابلیت‌های خود را به عنوان فرمانروایی پرتکاپو و مصمم از دست داد و حکومت ایلخانی با تنش‌ها و بحران‌هایی جدی در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و مناسبات خارجی مواجه شد. در واقع رویدادهای این یک سال که خود پیامد بعضی از تحولات و سیاست‌های دورۀ متأخر غازانی بود، بر ساخت و ارکان قدرت پس از مرگ غازان‌خان تأثیرگذار شد. با چنین فرضی در مقالۀ حاضر تلاش شده تا با نگاهی دقیق و جزئی‌نگر، رویدادهای یک سال پایانی حکومت غازان خان مورد بازبینی قرار گیرد. برای دست‌یابی به تحلیلی روشن و گویا در این زمینه، روش مقایسه میان گزارش‌های منابع اعم از متون تاریخ‌نگاری دورۀ ایلخانی و در مواردی منابع مملوک به‌کار گرفته شده‌است. یافتۀ اصلی پژوهش نیز ارائه تحلیلی نسبتاً متفاوت از دورۀ فرمانروایی غازان‌خان و بویژه واپسین سال آن است مقاله همچنین موضوع مرگ غازان‌خان را از زاویه‌ای جدید مدنظر قرار داده‌است. موضوعی که البته همچنان می‌تواند با بررسی‌های بیشتری همراه باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Last days of Ghazan-Khanand and the Crisis in the Ilkhanid rule

چکیده [English]

The rule of Ghazan-Khan is one of the crucial reigns during the whole of the Ilkhanid era. His official conversion to Islam which was followed by many Mongols in Iran along with administrative, economic, cultural and social reforms are the main lines of his attempts which have been considered by contemporary historians and also the Ilkhanid researchers. These developments left him as a celebrated and highly capable king who created a relatively peaceful and flourishing period. In spite of this, it seems that in the last year of his rule the situation was different in many aspects. This matter with its details has been neglected in sources and so has remained ambiguous. During this year, Ghazan who was sick seriously lost most of his previous authority; therefore, the Ilkhanid government faced some important challenges and crises. This article is going to illustrate and analyze events in this last stage of Ghazan-Khan's reign and life. To do so, historical records from different sources, including the Ilkhanid and the Mamluk ones, are considered critically and comparatively. Consequently, this study presents a new view over the Ghazan Khans' rule especially in its last year. It also considers Ghazan Khan's death from a different angle.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghazan-khan
  • Alafarang
  • Rashid al-Din
  • Savoji
  • Mongol Emirs
  • Political and Economical Crisis