بینش و روش ابوالحسن قزوینی در فواید الصفویه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر دوره پسادکترای تاریخ، دانشگاه شهیدبهشتی

چکیده

اگرچه صفویان به معنای واقعی بعد از حمله افاغنه از صحنه سیاست کنار رفتند، اما نگره‌های ذهنی و خاطرات آنها همچنان باقی بود. یکی از وجوه این استمرار، در زمینه تاریخ‌نگاری است، به طوری که بسیاری از ویژگی‌هایی که در تاریخ‌نگاری دوره صفویه حاکم بود را می‌توان در آثاری که یک قرن بعد از سقوط این حکومت نوشته شد، مشاهده کرد. هدف این مقاله، بررسی بینش و روش ابوالحسن قزوینی، در فواید الصفویه براساس روش تحلیل متن است تا به این سوال پاسخ دهد که قزوینی در کدام چارچوب‌های فکری با تاریخ مواجه شده و کتاب خود را نگاشته است؟ نتایج مقاله نشان می‌دهد که اگرچه قزوینی، کتاب خود را 76 سال بعد از سقوط صفویان و اوایل دوره قاجار و در یک نظام فکری و فرهنگی دیگر یعنی هندوستان نوشت، اما از لحاظ بینشی و معرفتی، همچنان در پارادایم‌های فکری تاریخ‌نگاری دوره صفویه، می‌اندیشیده و فواید الصفویه را در استمرار همان سنت تاریخ‌نگاری نوشت. این مسأله را می‌توان در مواردی چون رویکرد وی به تاریخ، ایران‌گرایی، هویت شیعی و اعتقاد راسخ به حکومت صفوی و تقدس قدرت آنها دید. تفاوت اصلی کار وی با متون تاریخی دوره صفوی، این است که از یکسو به کرّات از منابعی که در کار خود بکار می‌گیرد، نام برده و مطالب را مستند می‌کند و از سوی دیگر، نگاه نقادانه‌ای در استفاده از مطالب آنها دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Insight and Method of Abolhassan Qazvini in the Favayed Al-safavieh

نویسنده [English]

  • mohsen lotfabadi
Postdoc Researcher, History Department, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Afghan's invasion overthrew the Safavid dynasty, but its mental views and memories were continued to exist. Historiography would be observed in famous works of the next one centuries. This article intends to examine the insight and method of Abolhassan Qazvini in the Favayed Al-Safavieh based on text analysis method to find out in which intellectual frameworks Qazvini has addressed the history and authored his work. The results of this article show that although Qazvini wrote his book 76 years after the fall of the Safavids and the early Qajar period and in a different intellectual and cultural system (India), conceptually and epistemologically, he still believes in the intellectual paradigms of Safavid historiography and authored the Favayed Al-Safavieh in line with the same historiographical tradition. His beliefs can be seen in cases such as his approach to history, Iranianism, Shiite identity, and firm belief in the Safavid dynasty and the sanctity of its power. The main difference between his work and the Safavid era historical texts is that he repeatedly cited the sources used in his book and documented the contents. He also uses their materials critically.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abolhassan Qazvini
  • Favayed Al-safavieh
  • Insight
  • Method
  • Historiography
  • Safavids
آرام، محمدباقر. اندیشة تاریخ‌نگاری در دورة صفوی، تهران: امیرکبیر، 1386.
آرزو، سراج‌الدین علی‌خان. مجمع النفائس (بخش معاصران)، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1385.
استرآبادی، محمدمهدی. جهانگشای نادری، تهران: انجمن آثار ملی، بی‌تا.
اسماعیلی، عصمت و مطهره آزادی‌خواه. «معرفی تذکرة تحفه الشعرا تألیف افضل‌بیگ‌خان قاقشال اورنگ‌آبادی، قرن دوازدهم هجری»، همایش پژوهش‌های ادبی، دورة 6، دی 1391.
افوشته‌ای نطنزی، محمود بن هدایت‌الله. نقاوه الآثار فی ذکر الاخیار در تاریخ صفویه، به اهتمام احسان اشراقی، تهران: علمی و فرهنگی، 1373.
ترکمان، اسکندربیگ. تاریخ عالم‌آرای عباسی، به اهتمام ایرج افشار، تهران: امیرکبیر، 1350.
ـــــــــــ. تاریخ عالم‌آرای عباسی، به تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب، 1377.
روملو، حسن‌بیک. احسن التواریخ، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: بابک، 1357.
سلطانی، علی‌اصغر. قدرت، گفتمان و زبان، تهران: نی، 1384.
سلیمانی یان، مسلم. «تحلیل مقایسه‌ای مؤلفه‌های تاریخ‌نگاری در تاریخ دیار بکریه و عالم آرای امینی با تکیه بر مسئلة تقدیرگرایی»، دوفصلنامة علمی تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، س 29، ش 23، بهار و تابستان 1398، ص 185-210.
شاملو، ولی‌قلی بن داود قلی. قصص الخاقانی، به تصحیح سید حسن سادات ناصری، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1371.
شیرازی (نویدی)، عبدی‌بیگ. تکمله الاخبار، به تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: نی، 1369.
صدقی، ناصر. «رویکرد معرفتی خبرمحور در تاریخ‌نگاری اسلامی»، دوفصلنامة علمی تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، س 19، ش 4، پاییز و زمستان 1388، ص 75-95.  
عالم‌آرای صفوی. به کوشش یدالله شکری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1350.
قزوینی، ابوالحسن. فواید الصفویه، به تصحیح مریم میراحمدی، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1367.
لاهیجی، حزین. تاریخ حزین، اصفهان: کتابفروشی تأییدیه، 1332.
ـــــــــــــ. «رسالة واقعات ایران و هند»، رسائل حزین لاهیجی، به تصحیح علی اوجبی، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب، 1377.
لاهیجی، حزین و پندت گوبند رام زیرک لکهنوی. «هجو اهل کشمیر تصنیف: شیخ محمدعلی حزین لاهیجی، جواب هجو اهل کشمیر تصنیف: پندت گوبند رام زیرک لکهنوی»، به کوشش عارف نوشاهی، آینة میراث، دورة 3، ضمیمة 3، 1384، ص 29-37.  
گلستانه، ابوالحسن. مجمل التواریخ، به کوشش مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران، 1344.
مرعشی صفوی، محمدخلیل. مجمع التواریخ، نسخة دیجیتالی مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، بی‌تا.
نامی اصفهانی، میرزا محمدصادق. تاریخ گیتی­گشا، با مقدمة سعید نفیسی، تهران: اقبال، 1368.
میثمی، جولی اسکات. تاریخ‌نگاری فارسی، ترجمة محمد دهقانی، تهران: ماهی، 1391.
نصیری، محمدابراهیم بن زین‌العابدین. دستور شهریاران، به کوشش محمدنادر نصیری‌مقدم، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1373.
واله داغستانی، علیقلی‌خان. تذکرة ریاض الشعرا، به کوشش ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1391.
وحید قزوینی، میرزا محمدطاهر. عباسنامه، به تصحیح ابراهیم دهگان، اراک: کتابفروشی داودی، 1329.
Eylon, Yuval & David Heyd. “Flattery”, Philosophy and Phenomenological Research, Vol. LXXVII, No. 3, 2008