لباس متحدالشکل: بازنمایی قدرت و مدرنیته (دوران پهلوی اول)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه هنر تهران

2 دانشیار گروه پژوهش هنر، دانشگاه هنر تهران

چکیده

هدف: دولت پهلوی اول، به موازات تأسیس نهادهای نظامی، اداری، و آموزشی مدرن، نظام پوشاک متحدالشکل (یونیفُرم) را در ابعاد گسترده برای مردان و تا حدودی زنان، در ایران اعمال کرد. این نظام پوشاک بازنمودِ سلطه‌ی ساختار قدرت بر متن زندگی مردم بوده است، و از ابزارهای مهم دولت برای کنترل ملت، و ساخت جامعه‌ای مدرن، منضبط، و مطیع. هدف این نوشتار روشن‌ شدن کارکرد این‌گونه قواعد دستوریِ پوشاک، و اقبال آن‌ها در پذیرش از جانب جامعه است؛ قواعدی که امروز نیز، از ابزارهای اعمالِ سیاست‌های ایدئولوژیک، و مبنای مناقشات عمده‌ی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در ایران است.روش تحقیق: این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که کارکردهای نظام پوشاک متحدالشکل برای دولت پهلوی اول چه بود؟ بدین‌منظور، با روش تحلیل محتوای کیفی متون تاریخی این دوران، و پس از مرور پیشینه‌ی لباس متحدالشکل در دوران قاجار، به جریان اعمال این سیاستِ پوشاک در دوران پهلوی اول می‌پردازد، و رابطه‌ی آن را با اندیشه‌ی ناسیونالیسم این دوران و فرآیند ساخت دولت-ملتِ نوین ایرانی بررسی می‌کند.یافته‌ها و دستاوردها: یونیفُرم مظهر نظم و پویایی مدرن، زیباشناسی مدرن، و بازتاب جامعه‌ای منضبط، آموزش‌دیده، و متعهد به ساختار قدرت بوده است. پژوهش حاضر ابعاد سیاسی-اجتماعی و زیباشناختی نظام پوشاک متحدالشکل را به تصویر می‌کشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Uniform: A Representative of power and Modernity (Pahlavi I era)

نویسندگان [English]

  • Manzar Mohammadi 1
  • Seyed Saeed Seyed Ahmadi Zavieh 2
1 Art University of Tehran
2 Associate Professor, Department of Art Research, Art University of Tehran.
چکیده [English]

Along with establishing modern military, bureaucratic, and educational institutions, Pahlavi I government exerted Uniform clothing system on men, and women to some extent, in 1920s Iran. This clothing system represented the hegemony of power structure on people’s lives, and was among significant means of power for controlling the nation, and constructing a modern, ordered, and disciplined society. This essay, with studying the historical texts of this time, intends to study the functions and indications of Uniform clothing system for Pahlavi government, and it’s relation to ideology of nationalism, and the process of modern nation-making in Iran.
Uniform manifested order, dynamic world, modern aesthetic, and was a reflection of a disciplined, educated, and loyal society to structure of power. Uniform was a means for promoting the demanded nationalism of the era, political control of tribes and clergy, constructing a new nation state with modern identity, and was a means to internalize this new identity in nation. This study is to understand the political, social, and aesthetic mechanisms of uniform clothing system, with the aim of recognition of advantages or disadvantages of these prescribed dress codes; codes which are still the basis of considerable political, social, and cultural conflicts in contemporary Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • “Uniform”
  • “Modern Institutions”
  • “Aesthetic Order”
  • “Nationalism”
  • “disciplined society”

مراجع

  1. آخوندزاده، میرزا فتحعلی. مکتوبات. به کوشش باقر مؤمنی. بیتا.
  2. آموزش و پرورش؛ دوره یازدهم، ش 5 و 6، مرداد و شهریور 1320.
  3. آینده، ش 1، تیر 1304.
  4. اتابکی، تورج. تجدّد آمرانه: جامعه و دولت در عصر رضاشاه. تهران: ققنوس. 1385.
  5. امانت، عباس. قبله عالم. ترجمه حسن کامشادو تهران: کارنامه. 1393.
  6. اطلاعات، 28 خرداد 1313.
  7. ــــــــ، 17 فروردین 1319.
  8. ــــــــ ، 26 فروردین 1319.
  9. ــــــــ، 29 اردیبهشت 1319.
  10. براون، ادوارد گرانویل. یک سال در میان ایرانیان. ترجمه مانی صالحی علامه. تهران: اختران. 1384.
  11. بلوشر، ویبرت. سفرنامه بلوشر. ترجمه کیکاووس جهانداری. تهران: خوارزمی. 1354.
  12. بهنام، جمشید. ایرانیان و اندیشه تجدد. تهران: فروزان. 1375.
  13. بیات، کاوه. شورش عشایری فارس (1307 تا 1309). تهران: قطره. 1365.
  14. تاریخ معاصر ایران. سال 17. ش 65-66. بهارـ تابستان 1392.
  15. جعفری، مرتضی و صغری اسماعیلزاده و معصومه فرشچی. اسناد منتشرنشده از واقعه کشف حجاب. تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی. 1371.
  16. دولتآبادی، یحیی. حیات یحیی. تهران: عطار. 1362.
  17. رایت، دنیس رایت. ایرانیان در میان انگلیسیها. ترجمه کریم امامی. تهران: نشر نو. 1368.
  18. ریچاردز، فردریک. سفرنامه فرد ریچاردز. ترجمه مهیندخت صبا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. 1343.
  19. زیباکلام، صادق. سنت و مدرنیته. تهران: روزنه. 1378.
  20. سکویلـ وست، ویتا. مسافر تهران. ترجمه مهران توکلی. تهران: فرزان روز. 1387.
  21. شکوفه، سال دوم، ش 21، محرم 1332 ق.
  22. صادقی، فاطمه. کشف حجاب: بازخوانی یک مداخله مدرن. تهران: نگاه معاصر. 1392.
  23. عاقلی، باقر. تیمورتاش در صحنه سیاست ایران، تهران: جاویدان. 1371.
  24. ـــــــــ. خشونت و فرهنگ: اسناد محرمانه کشف حجاب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 1371.
  25. ـــــــــ. داور و عدلیه. تهران: علمی. 1369.
  26. ـــــــــ. رضاشاه و قشون متحدالشکل، تهران: نامک. 1377.
  27. علیزاده گلسفیدی، مصطفی. حماسه زاگرس. تهران: سروچمان. 1393.
  28. عینالسلطنه، قهرمان میرزا. روزنامه خاطرات عینالسلطنه. تهران: اساطیر. 1374.
  29. فوکو، میشل. مراقبت و تنبیه. ترجمه نیکو سرخوش، افشین جهاندیده. تهران: نی. 1388.
  30. قاجار، مظفرالدین. سفرنامه اول مظفرالدین شاه به فرنگ. تهران: مطبعه شاهنشاهی. 1278.
  31. ـــــــــــــــ. سفرنامه دوم مظفرالدین شاه به فرنگ. تهران: مطبعه شاهنشاهی. 1281.
  32. کاساکوفسکی، و. ا. خاطرات کلنل کاساکوفسکی. ترجمه عباسقلی جلی. تهران: سیمرغ. 1344.
  33. کاظمزاده ایرانشهر، حسین. تجلیات روح ایرانی. تهران: اختر. 1393.
  34. کاوه، سال دوم. دوره جدید. ش 1. 1 جمادیالاول 1338ق/ 22 ژانویه 1920م.
  35. کرزن، جرج ناتانیل. ایران و قضیه ایران. ترجمه غ. وحید مازندرانی. تهران: علمی و فرهنگی. 1362.
  36. کرمانی، میرزا آقاخان. سهمکتوب. (Essen: Nima Verlag). 2000/1379.
  37. کسروی، احمد. زندگی و زمانه احمد کسروی. لسآنجلس: شرکت کتاب. 1395.
  38. «مجموعه قوانین مصوبه دوره هفتم قانونگذاری مجلس شورای ملی». 14 مهر 1307 تا 14 آبان 1309. مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی: https://fa.wikisource.org/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Majlis_Melli_7.pdf
  39. محبوبی اردکانی، حسین. تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران. تهران: دانشگاه تهران. 1357.
  40. مستوفی، عبدالله. شرح زندگانی من. تهران: زوار. 1341.
  41. «مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره هفتم، جلسات پانزدهم و شانزدهم». 4 و 6 دی 1307. مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی: http://ical.parliran.ir/ical/fa/Content/cat/5187/
  42. مکی، حسین. تاریخ بیست ساله ایران. تهران: نشر ناشر. 1362.
  43. ملکی زاوش، حسین. تهران در گذرگاه تاریخ ایران. تهران: اشاره. 1370.
  44. منظورالاجداد، محمدحسین. سیاست و لباس (گزیده اسناد متحدالشکلشدن البسه). تهران: سازمان اسناد ملی ایران. 1380.
  45. میر، کارل و شارین بلر. «کودتای تمامعیار انگلیسی». ترجمه علی فتحعلی آشتیانی. مطالعات تاریخی. ش 27. زمستان 1388.
  46. هدایت، مهدیقلی. خاطرات و خطرات. تهران: زوار. 1344.
  47. همایونکاتوزیان، محمدعلی. دولت و جامعه در ایران. ترجمه حسن افشار. تهران: مرکز. 1392.
  48. Cronin, Stephanie. The Making of Modern Iran: State and Society under Riza Shah. London: Routledge Curzon. 2003.
  49. Calefato, Patrizia. The Clothed Body, English translation by Lisa Adams. Oxford; New York: BERG. 2004.
  50. Farmanfarmaian, Roxane. War and Peace in Qajar Persia. London; New York: Routledge. 2008.
  51. Guenther, Irene. Nazi Chic (Fashioning Women in the Third Reich), Oxford; New York: BERG. 2004.
  52. Hackspiel-Mikosch, Elizabeth. “Uniforms and the Creation of Ideal Masculinity”. In McNeil, Peter; Karaminas, Vicki. The Men’s Fashion Reader. New York: Berg. 2009.
  53. McVeigh, Brian J. Wearing Ideology: State, Schooling and Self-Presentation in Japan. Oxford; New York: BERG. 2000.
  54. Paulicelli, Eugenia. Fashion under Fascism: Beyond the Black Shirt. Oxford; New York: BERG. 2004.
  55. Parkins, Wendy. Fashioning the Body Politic. Oxford; New York: BERG. 2002.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار