آذرکیوانیان و تأثیر آنان بر باستان‌گرایی در تاریخ‌نگاری معاصر ایران

نوع مقاله : مروری

نویسندگان

1 دکتری تاریخ از دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشیار بخش تاریخ دانشگاه شیراز

چکیده

یکی از جریان‌های فرهنگی سنتی و کمتر شناخته شده، جنبش فکری آذرکیوانیان است که توسط یک مؤبد زرتشتی به نام بهرام بن فرهاد معروف به آذرکیوان در اواسط دورۀ صفویه در ایران ظهور کرد.گرچه برخی از محققان وجود این شخصیت را از نظر تاریخی منکر شده‌اند، امّا به استناد نوشته‌ها و آثار باقی مانده می‌توان وجود حقیقی و حضور تاریخی وی را توجیه کرد. او به سبب سخت‌گیری‌های مذهبی که بر جامعه دوره صفویه حاکم بود، از شیراز به هندوستان رفت و احتمالاً به سبب داشتن دغدغه‌های ذهنی برای حفظ میراث دینی اسلاف خویش،به فکر پایه‌گذاری جریان فرهنگی جدیدی افتاد.جریانی که با ادعایِ بازگشت به سنت‌های فکری و فرهنگیِ ایران باستان و پیروی از حکمت اشراقی که توسط شیخ شهاب‌الدین سهروردی با تأثیرپذیری از حکمت خُسروانی حکیمان ایران باستان در دوره اسلامی احیا شده بود،به بازتولید نمادها و سمبل‌های باستانی پرداخت.او تلاش کرد تا با بازخوانی آثار و اسناد ایرانی و متون اسلامی و تلفیق آنها با باورهای تسامح‌گرایانه و آموزه‌های همه ادیان و مذاهبی که در هندوستان دوران حاکمیت گورکانیان تبلیغ و ترویج می‌شد، هویت جدیدی را برای انسان ایرانی این دوران تعریف و ترسیم کند. این مقاله بر اساس روش توصیفی در پژوهش تاریخی و مبتنی بر بررسی متون ادبی به بررسی اجمالی باورها و اندیشه‌های این نحله فکری و تأثیر آن بر بخشی از جریان ادبی و تاریخ‌نگاری دوره زندیه و قاجاریه می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Azarkeivanian and their Effect on the Archaism in the Historiography of Contemporary Iran

چکیده [English]

One of the less-known traditional cultural movements، Azarkeivanian، emerged in the middle of the Safavid era in Iran by a Zoroastrian priest، Bahram Ben Farhad (also known as Azarkeivan). Although some scholars have questioned the historicity of such a character، one can justify his real existence and his historical presence by citing the extant remains of records and documents. Due to the religious fundamentalism prevalent at the time of the Safavids، he left Shiraz for India، and it was probably there that، having been concerned with the preservation of thte religious heritage of his predecessors، he thought of founding a new cultural movement. The movement that had claimed a revival of the intellectual and cultural traditions of the ancient Iran and a compliance with the theosophic wisdom – which، having been influenced by the Khosrowani wisdom of the sages of the ancient Iran in the Islamic era، had been revived by Shaykh Shahabaddin Suhrawardi – now reproduced ancient signs and symbols. It was، ths، Azarkeivan who – through rereading Iranian works and archives and Islamic texts as well as merging them with the more permissive beliefs and all those cults and religious doctrines prevelant and promoted in India in the reign of Gurkaniyans، tried to define and develop a new Iranian Identity. Employing a descriptive approach in the historical research based on an analysis of literary texts، the present article has an overview of the beliefs and views as well as the impact of this particular intellectual movement on a part of the literary and historiographical movements of the Qajar and the Zand period.
 

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Azarkeivanian
  • The Safavid
  • Theosophic Wisdom
  • Khosrowani Wisdom
  • Contemporary Iranian History
  • Dsatir