غلامحسین زرگرینژاد؛ محمدامیر احمدزاده
دوره 3، شماره 3 ، شهریور 1389، ، صفحه 49-70
چکیده
یکی از مسائل مهم تاریخ ایران عصر ناصری شکلگیری تقابل دانش و فنآوری جدید در مقابل حفظ تلقی سنتی ایرانی از علم و عکسالعمل عالمان علم سنتی بود. دستاوردهای علمی تمدن جدید مبتنی بر مبانی معرفتشناسی ...
بیشتر
یکی از مسائل مهم تاریخ ایران عصر ناصری شکلگیری تقابل دانش و فنآوری جدید در مقابل حفظ تلقی سنتی ایرانی از علم و عکسالعمل عالمان علم سنتی بود. دستاوردهای علمی تمدن جدید مبتنی بر مبانی معرفتشناسی جدید و متکی بر روش تجربی در علوم طبیعی از طریق ترجمهها در تضاد با درک سنتی از علم به معنای هرگونه دانستنی و تداوم جهانبینی سنتی ایرانی به همراه روش استقراءگرایی به عنوان روش کسب معرفت قرار گرفت. تقابل در عرصههای گوناگون علوم در عصر قاجاریه ابعاد و نمونههای متعدد داشت؛ درگیری منجمالدولهها در مقابل مترجم ـ مولفان، مدارس سنتی در برابر دارالفنون و ردّیههای سنتی در قبال مقالات ترجمهای و تألیفی روزنامههای جدید، مواردی از این دست بودند که عصری جدید را در موضوع مدرنیته علمی برای ایران رقم زد. تلاش گروههای اجتماعی در دو عرصۀ مذکور فضای چالشآمیز علمی و عقیدتی را بهوجود آورد که در قالب ترجمههای علم جدید و رسالههای سنتی قابل بررسی است. این مسائل به عنوان تقابل ستارهشناسی جدید و قدیم و در جریان ترجمۀ علوم جدید در عصر ناصری (1313 ـ 1264 ق)، موضوع مقالۀ حاضر بوده است. در این بررسی ضمن مطالعه محتوای متون ترجمه شده و متون ستارهشناسی متعلق به گفتمان سابق که رویکرد غالب عصر قاجار هم بوده است، به چالشهایی پرداخته میشود. در این بررسی، روش تحقیق تاریخی است و با اتکای به منابع خطی چاپ شده در موضوع مقاله در جهت کشف روابط علِّی بین شرایط تاریخی و رویکرد اندیشگی دو طیف مقابل و متضاد موافقان و مخالفان علم و روش علمی جدید بودهاست.