منصور چهراز ابوالحسنی؛ عبدالرسول خیراندیش
دوره 9، شماره 2 ، خرداد 1395، ، صفحه 43-69
چکیده
دولت بریتانیا پس از سالها حضور در خلیج فارس، سرانجام برآن شد که این منطقه را تا پایان سال 1971 م(1350 ش) ترک نماید. به رغم منافع سرشاری که به واسطه ماندگاری در خلیجفارس نصیب آنها می شد،انگلیسیها ناگزیر ...
بیشتر
دولت بریتانیا پس از سالها حضور در خلیج فارس، سرانجام برآن شد که این منطقه را تا پایان سال 1971 م(1350 ش) ترک نماید. به رغم منافع سرشاری که به واسطه ماندگاری در خلیجفارس نصیب آنها می شد،انگلیسیها ناگزیر بودند برای مقاومت در برابر فشار جنبشهای ملی، هزینههای کلانی بپردازند. بی تردید تصمیم بریتانیا به خروج از این منطقه، واکنشهای متفاوتی را از سوی کشورهای حوزه خلیج فارس و قدرتهای فرامنطقهای به همراه آورد که هر کدام منافع خود را در دوره پسا خروج انگلیسیها جست و جو میکردند. اینکه واکنش آنهایی که از رهگذر این تصمیم دچار سود و زیان میشدند، چه بود، عمده ترین پرسشی است که این پژوهش در پی پاسخ دادن به آن است.یافتههای این پژوهش که مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی است، نشان میدهد که با عقبنشینی بریتانیا از خلیجفارس، کشورهای مختلف این منطقه بر تکاپوهای خود افزودند. ایران به اهمیت حیاتی خلیجفارس آگاه بود در صدد افزایش توان نظامی خود به منظور تکیه زدن بر اریکه ابرقدرتی منطقه برآمد. عربستان سعودی با اتخاذ شیوه ای محافظهکارانه، پس از آنکه از تهدیدات داخلی عبور کرد، با ایران همسو شد. عراق موضع تندی علیه بریتانیا اتخاذ کرد و به کمک های اتحاد شوروی چشم دوخت. کویت سیاست مسالمتآمیز پیش گرفت. مصر نیز منافع خود را در خروج بریتانیا می دید و کشورهای کوچکی نظیر بحرین، قطر و امارات متصالح از وحشت فرورفتن در کام کشورهای توانمندتر چون ایران، عربستان سعودی و عراق دست کمک بهسوی بریتانیا دراز کردند. ایالاتمتحده و اتحاد شوروی،به عنوان دو قدرت فرامنطقه ای و دو قطب قدرتمند جهان، در پی سود بیشتر از راه خالی شدن میدان از وجود رقیب دیرین بودند.