چرخش‌های دورانی و هویت ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پ‍وهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

10.48308/irhj.2024.236911.1363

چکیده

هویت فردی و اجتماعی انسان‌ها در تاریخ و جامعه ساخته می‌شود و در گذر زمان به تدریج تغییر می‌یابد. این تغییر البته آهنگ و حرکت مشخصی ندارد. اما روشن است که برخی از عناصر و مؤلفه‌های هویتی کهن جای خود را به عناصر جدید می‌سپارند و بدین ترتیب، هویت انسانی همواره بازسازی و بازنگری می‌شود. با این همه، در تاریخ بشر زمان‌های خاصی وجود دارد که حرکت و آهنگ تغییرات شتاب می‌گیرد. یعنی دامنۀ تغییرات در هویت فردی و جمعی عمیق، گسترده و معنادار می‌شود. نگارنده این زمان‌های خاص را «چرخش دورانی» می‌نامد. در تاریخ بشر چرخش‌های دورانی اندکی رخ داده است. مساله‌ی این مقاله ارزیابی نسبت میان هویت ایرانی و چرخش‌های دورانی در تاریخ است. مقاله می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که چرخش‌های دورانی در تاریخ ایران کدامند و چرا هویت ایرانی را دچار بحران و سرانجام تغییرات ژرف و معنادار نموده‌اند؟ نگارنده برای پاسخ به این مساله از روش توصیفی – تحلیلی بر پایۀ رهیافت کلان‌نگر تاریخی / جامعه‌شناسی تاریخی بهره می‌گیرد. زیرا اقتضای چنین بحث‌هایی کلی‌نگری است که در اینجا جایگزین نگرش‌های جزیی‌نگر (مورخانه) شده است. مقاله سرانجام، به این نتیجه می‌رسد که در تاریخ ایران سه چرخش دورانی رخ داده است: نخست، فرایند همبستگی و انسجام اقوام پراکنده بومی، مهاجمان و مهاجران در قالب تمدن باستانی ایران بر بنیاد ایرانشهر است که موضوع این نوشتار نیست. دوم، فرایندی است که از سقوط ساسانیان آغاز و تا تثبیت حکومت سامانیان تداوم می‌یابد و سوم، فرایندی است که از جنگ‌های ایران و روسیه آغاز شده و تا کنون ادامه دارد. در هر دو چرخش دورانی هم گسست تاریخی و هم تغییرات هویتی – تمدنی بزرگی رخ داد و هم راه تازه‌ای آغاز شد. پیامد طبیعی این چرخش‌ها پدیدار شدن بحران هویت بود. اکنون آثار عمیق هر سه چرخش دورانی در هویت اکنونی ایرانیان هویدا و پابرجاست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Rotations of era and Iranian identity

نویسنده [English]

  • Alireza Mollaiy Tavany
Institute for humanities and cultural studies
چکیده [English]

The individual and social identity of humans to make in history and society and gradually changes over time. Of course, this change does not have a specific rhythm and movement. Nevertheless, it is clear that some elements and components of the old identity give their place to new elements and thus, human identity is always reconstructed and revised. However, there are certain times in human history when the movement and rhythm of changes accelerate. That is, the scope of changes in individual and collective identity becomes deep, wide and meaningful. The author calls these special times "periodic rotation". The problem of this article is to evaluate the relationship between Iranian identity and the rotations of era in history. To answer this problem, the author uses the descriptive-analytical method based on the macro-historical/historical sociology approach. Finally, the article concludes that there have been three turning points in the history of Iran: First, the process of solidarity and cohesion of scattered indigenous peoples, invaders and immigrants in the form of the ancient civilization of Iran is based on Iranshahr, which is not the subject of this article. Second, it is a process that started with the fall of the Sassanid's and continued until the consolidation of the Samanian's rule, and third, it is a process that started with the wars between Iran and Russia and continues until now. In both eras, a great historical break and identity-civilization-al changes took place and a new path began. The natural consequence of these changes was the emergence of an identity crisis. Now, the profound effects of all three eras in the current identity of Iranians are visible and permanent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • '
  • identity'
  • , identity crisis'
  • , rotations of era'
  • , modern Iranian identity'
  • , Islam, modernity