نوع مقاله : مروری

نویسندگان

• ذکرالله محمدی ¹
• اسماعیل حسن‌زاده ²

¹ استادیار گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی

² استادیار گروه تاریخ دانشگاه الزهرا

چکیده

خوارزمشاهیان با خاستگاه غلامی در روند تکاملی حکومت‌شان به جذب عناصر نظامی، اما با خاستگاه‌های متفاوت دست زدند و سعی کردند آنها را به موازات هم با اعمال قدرت از بالا به پایین به خدمت بگیرند. به‌رغم محدود بودن نهاد سپاه در دورۀ حکومت منطقه‌ای‌ آنها، تعارضات محدود موجود نیز به شورش‌های متعدد انجامید که اوج‌گیری و تبدیل شدن خوارزمشاهیان به قدرتی بزرگ را به تأخیر انداخت. اما طی دورۀ اقتدار این حکومت روند تعارضات ساختاری در این سلسله، تسریع شد. این مقاله درصدد است با بهره‌گیری آزاد از «نظریۀ تعارض» به روش تحلیلی، تأثیر تعارض ساختاری نهاد سپاه را، که از درون دچار فروپاشی شده بود، تحلیل و تبیین کند. سلطنت محمد خوارزمشاه گرفتار دوگانگی حاکمیت در نهاد دربار و تعارض چندگانه (تعارض سلسله مراتبی، ترکیب جمعیتی، مرکز و ولایت) در نهاد سپاه شده بود و نفوذ فزاینده و قبضۀ تمامیت‌خواهانه قدرت توسط ترکان قنقلی تحت حمایت ملکۀ مادر، دولت خوارزمشاهی را در ورطۀ انحطاط و فروپاشی قرار داده بود. عدم طراحی تاکتیک‌های جنگی مناسب، عدم مقاومت منسجم و پایدار در برابر مغولان، و متواری شدن سلطان پیش از رویارویی با وجود دارا بودن چند صد هزار سپاهی، نمودهای عینی این تعارض ساختاری بود.

کلیدواژه‌ها

• تأثیر تعارض ساختاری نهاد سپاه را
• که از درون دچار فروپاشی شده بود
• ترکیب جمعیتی
• عدم مقاومت منسجم و پایدار در برابر مغولان
• نمودهای عینی این تعارض ساختاری بود

عنوان مقاله [English]

‘Structural conflict and its influence on Khwarezmid corps

چکیده [English]

The Khwarezmids, with an origin of slavery in their process of evolution, absorbed military elements with different origins and they tried to hire them, parallel to each other, by enforcing (power) from top to bottom. Despite limitations in the corps in their local government, even those small conflicts caused several revolts which delayed the Khwarezmids from growing and becoming a great power. But during the period of power, the structural conflicts of this dynasty were speeded up. In this article we are going to analyze and explain the influence of structural conflicts in the corps which was collapsed from inside – by the free use of the analytic conflict theory. The kingship of Mohammad of Khwarezm was challenged by government duality in the court and multiple conflicts in the corps – hierarchical conflicts, population composition, center and province. Moreover, the increasing influence and the totalitarian manner of Ghanghli Turkish, sponsored by the Queen, led the Khwarezmids to downfall and collapse. Inability to design suitable military tactics, failure to resist coherently and stably in front of Mongols and also the escape of Shah before the confrontation with the enemy – despite having several hundred thousands of corps – are the obvious signs of such a structural conflict.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Khwarazmid
• Structural Conflict
• Sultan Mohammad
• Iran