ساسان خُوَدای؛ چهره‌ای تاریخی یا افسانه‌ای؟

نوع مقاله : مروری

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران

چکیده

بیشتر پژوهندگان تاریخ دورۀ ساسانیان در دهه‌های گذشته، همداستان با شماری از بزرگ‌ترین تاریخ‌نویسان دورۀ اسلامی که در گزارش تاریخ ساسانیان، محتوای خداینامه تاریخ ملّی ایرانیان باستان را بازتاب می‌دهند، پذیرفته‌اند که ساسان، نگهبان آتشکدۀ آناهیتا در اصطخر فارس، پدر بابک و نیای اردشیر یکم (240 ـ 224م.)، بنیان‌گذار شاهنشاهی ساسانی بوده است. از سوی دیگر، شاپور یکم (270 ـ 240م.) در سنگ‌نوشتۀ کعبۀ زردشت، بابک را پدر اردشیر و نیای خود می‌خواند و در آنجا در آوردن نام ساسان به روشنی از نسبت او در تبارنامۀ دودمان خویش، سخن به میان نمی‌آید. از این‌رو، پاره‌ای از پژوهندگان با کنجکاوی‌ها و حتی خیالبافی‌های گوناگون کوشیده‌اند که به عقیدۀ خود، هویّت واقعی ساسان را نشان دهند. این پژوهش بر آن است که با تجزیه و تحلیل ساختار و الگوی نوشتاری سنگ‌نوشته‌های ساسانیان و مطالعۀ مهم‌ترین گزارش‌های تاریخی دربارۀ پیوند خویشاوندی نخستین هموندان دودمان حکومتی ساسانی، به این پرسش پاسخ دهد که ساسان چهره‌ای تاریخی بوده است، یا افسانه‌ای و حتی ایزدی؟ دستاورد این پژوهش نشان می‌دهد که ساسان خُوَدای، نه یک ایزدِ کهن، و یا چهره‌ای افسانه‌ای، بلکه چهره‌ای کاملاً تاریخی ـ پدر بابک و نیای اردشیر یکم ـ بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sāsān Xwadāy: A Historical or a Legendary Character ?

چکیده [English]

In the last decades, most scholars who studied the history of Iran in the Sāsānian period, like some of the greatest historians in Islamic times who reflected the content of Xwdāy-Nāmag (the national history of ancient Iranians) in recording Sāsānian history, have accepted that Sāsān was the priest of Ānāhitā Fire-Temple in Estaxr, Bābak’s father and Ardašīr’s grandfather who was the founder of Sāsānian empire. Furthermore, Šāpour’s Ka’be-ye Zardošt inscription, in which Bābak was called Ardašīr’s father and Šāpour’s grandfather, did not clearly mention that Sāsān was Bābak’s father and Ardašīr’s grandfather, so some scholars have curiously and even fancifully tried to show the real identity of Sāsān with their own ideas and conceptions. Therefore, by analyzing the structure and the written pattern of Sāsānian’s inscriptions and with studying the most important historical accounts concerning the kin relationship between the first members of the Sāsānian royal house, this research tries to answer this question, whether Sāsān was a historical or a legendary character or even a god? This research reveals that Sāsān was neither an ancient god nor a legendary character; in fact, he was a historical character—Bābak’s father and Ardašīr’s grandfather.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sāsānians
  • Ka’be-ye Zardošt inscription
  • genealogy
  • Sāsān Xwadāy
  • Babak
  • Ardašīrs