مجله علمی و پژوهشی تاریخ ایران

واکاوی و تحلیل مهاجرت اتباع عادی روسیه به استرآباد و پیامدهای ناشی از آن در این ایالت (1328-1336 ه.ق / 1910-1918م)

مینا معینی؛ علی اکبر جعفری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 فروردین 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103374

چکیده

یکی از مسائلی که حکومت قاجاریه با آن مواجه شد، مهاجرت تودههای مردم بود؛ مهاجرتی که از 1266ق/ 1850م، و به نسبتی گستردهتر از 1286ق/ 1870م، از ایالات مختلف به خارج از ایران بهخصوص نواحی جنوب قفقاز اتفاق ‌افتاد، ... بیشتر

علمی - پژوهشی

تجارت خارجی در ایران ازقرن سوم تا آخر قرن پنجم هجری قمری

سیدعلاالدین شاهرخی؛ محسن اقبالی؛ مجتبی گراوند

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 اردیبهشت 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103487

چکیده

پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که طی قرون سوم تا پنجم ق حکومت‌های سامانی، غزنوی و آل بویه چه تأثیری بر تجارت خارجی سرزمین‌های تحت سلطه‌ خود نهادند؟ روش گردآوری اطلاعات به شیوه اسنادی-کتابخانه‌ای ... بیشتر پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که طی قرون سوم تا پنجم ق حکومت‌های سامانی، غزنوی و آل بویه چه تأثیری بر تجارت خارجی سرزمین‌های تحت سلطه‌ خود نهادند؟ روش گردآوری اطلاعات به شیوه اسنادی-کتابخانه‌ای و شیوه نگارش پژوهش تحلیلی می‌باشد. نتایج پژوهش به شرح زیر است: با تشکیل دولت‏هایی همچون سامانیان، غزنویان و آل بویه از اواخر قرن سوم ه. ق و تثبیت نسبی اوضاع سیاسی، امنیت نسبی نیز برقرار گردید از اینرو زمینه رشد موقعیت اقتصادی شهرها از جمله بازارها، صنایع و بویژه داد‏و‏ستد فراهم شد. حجم عظیم سکه‌های نقره سامانی یافت شده دراروپا ( در نتیجه واردات برده و کالا ازاروپای شرقی ) نمایانگر خروج میزان زیادی نقدینگی از قلمرو سامانی است که بیانگر تراز بازرگانی منفی و کاهش توان اقتصادی می باشد. این درحالی است که دوره غزنوی شاهد افزایش نقدینگی از طریق ورود مقادیر عظیمی از ذخایر طلا و نقره بود که درضرب مسکوکات و تسهیل تجارت مؤثر بود. درغرب، آل بویه برخلاف دو حکومت پیش گفته در پی تقویت صنعت منسوجات، افزایش تجارت آن‌ها را موجب شد. در نهایت الگوی مشابهی از این سه حکومت مشاهده می‌شود: اقداماتی همچون ضرب سکه با عیار بالا، حفظ عیار مسکوکات، برقراری امنیت در راه‌ها از طریق سرکوب راهزنان،نصب علائم راهنمایی در بیابان‌ها، ساخت کاروانسرا، پل روی رودخانه‌ها، رباط و چاه در مسیر راه‌ها توسط حکومت‌ها انجام شدند که بر رشد و گسترش تجارت داخلی و خارجی موثر بودند.

مقاله پژوهشی

بررسی علل موجبات خاموشی‌های برق شهرتهران در سالهای پایانی حکومت پهلوی(چالش ها و راهکارها)

محسن پرویش؛ حسن اسدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 مهر 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.232189.1248

چکیده

قطعی های برق در ایران موضوع تازه ای نیست و در سال های پایانی حکومت پهلوی نیز خاموشی های گسترده گریبان گیر مردم بوده است.رشد بی رویه تهران در دهه 1350 و عدم‌توسعه لازم در بخش تولید به تناسب جمعیت از یک طرف ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

چالش حفظ بیضه اسلام در مشروطه ایران و عثمانی با تاکید بر رویکرد آقانجفی قوچانی

یوسف حیدرنژاد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 مهر 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.232222.1249

چکیده

در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی دو کشور ایران و عثمانی شاهد جنبش‌های سیاسی ناشی از تزلزل همبستگی اجتماعی بودند. تزلزل همبستگی اجتماعی در جوامع ایران و عثمانی عمدتا به دلیل تغییر شرایط بیرونی ... بیشتر در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی دو کشور ایران و عثمانی شاهد جنبش‌های سیاسی ناشی از تزلزل همبستگی اجتماعی بودند. تزلزل همبستگی اجتماعی در جوامع ایران و عثمانی عمدتا به دلیل تغییر شرایط بیرونی و درونی جهان اسلام و ثمره دوره طولانی از فرآیندهای سیاسی و اجتماعی بود. از این منظر اندیشمندان و علمای دو کشور در تلاش برای حفظ و ثبات در اجتماع خود، فعالیت‌های علمی و عملی را آغاز کردند. از جمله این اندیشمندان، علمای نجف بودند که به دلیل قرار گرفتن در خاک عثمانی و ارتباطات فرهنگی قوی با ایران، به عنوان خط وصل تولید مفاهیم جدید و انتقال اندیشه‌های دو کشور عمل نمودند. از جمله این افراد آقانجفی قوچانی است که در آثار متعدد خویش به این مسئله اشاره کرده است.آقانجفی قوچانی از شاگردان و مریدان آخوند خراسانی و از مدافعان نگاه اصولی وی به مشروطه است. بنابراین سوال پژوهش این خواهد بود که رویکرد آقانجفی قوچانی در چالش حفظ بیضه اسلام در مشروطه ایران و عثمانی چگونه بود؟ مدعا این است که آقانجفی چهار مولفه اصلی مشروطیت، عقلانیت جمعی، حریت اخلاقی و مساوات اجتماعی را منشا تداوم همبستگی اجتماعی یا حفظ بیضه اسلام دانسته است. این تحقیق با استفاده از شیوه اسنادی و بر اساس نظریه همبستگی اجتماعی دورکهیم تدوین شده است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تاریخ بیداری زنان فارس: مطالعه موردی نخستین تجربه روزنامه‌نگاریِ زنان فارس در عصر پهلوی

زیبا غفوری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 مهر 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.232997.1259

چکیده

پس از انقلاب مشروطه زنان سایر ایالات به تاسی از زنان پایتخت، قدم به عرصه فعالیت های اجتماعی نهاده و اقدام به تاسیس مدارس، راه اندازی انجمن ها و روزنامه ها نمودند. ایالت فارس و شهر بوشهر (که در عصر پهلوی ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

دگرگونی در آداب و رسوم معاشرتی ایرانیان در دوره قاجار (مطالعه موردی؛ دست دادن به سبک جدید)

رضا بیگدلو؛ زینب احمدوند

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 مهر 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.233109.1262

چکیده

همزمان با ورود مدرنیته و فرهنگ نوین اروپایی به جامعه ایرانی، متاثر از آن کشور ما، در کلیه ساختارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دستخوش تغییر و دگرگونی شد. بخش بزرگی از این تغییرات در حوزه های اجتماعی و فرهنگی ... بیشتر همزمان با ورود مدرنیته و فرهنگ نوین اروپایی به جامعه ایرانی، متاثر از آن کشور ما، در کلیه ساختارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دستخوش تغییر و دگرگونی شد. بخش بزرگی از این تغییرات در حوزه های اجتماعی و فرهنگی می باشد و بویژه تغییر در سبک زندگی و آداب ‌و رسوم معاشرتی جامعه ایرانی بوده است که متاثر از فرهنگ اروپایی دچار تغییر و تحول گردید، یکی از این وجوه، آداب احوالپرسی و بویژه نماد دست دادن می باشد. این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی بر آن است که چگونگی برآمدن دست دادن به «سبک فرنگی» و تحول در آداب احوالپرسی و معاشرت ایرانیان دوره قاجار را مورد بررسی قرار دهد؛ بنابراین پرسش این پژوهش بدین صورت طرح می‌شود که دست دادن به عنوان نمادی از احوالپرسی و تعاملات انسانی به شیوه مدرن از چه زمانی در جامعه ایرانی رواج یافت و چه دلالت‌هایی را به همراه آورده است؟ یافته‌های این پژوهش نشان می دهد که به دنبال تعاملات فرهنگی با اروپاییان و رواج فرهنگ و آداب غربی، دست دادن به سبک و قاعده فرنگی از عهد ناصری در ایران رایج گردید و در شیوه و کیفیت دست دادن و دلالت‌های مفهومی و معنایی آن دگرگونی‌های مهمی رخ داد. در مفهوم جدید، دست دادن به کنشی عام و نه خاص تبدیل شد و از موقعیت و اشخاص خاص و مناسبت‌های خاص به موقعیت، مناسبت‌ها و سطح اجتماعی عام‌تری تبدیل شد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تبیین ایدئولوژی و برنامه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جمعیت آزادی مردم ایران (بهمن 1331 تا اسفند 133۳)

سید هاشم آقاجری؛ مهدی زمانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 آبان 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.232480.1252

چکیده

در پی باز شدن فضای سیاسی و فکری ایران در دهه بیست، احزاب مختلف با ایدئولوژی و برنامه های متفاوت پدید آمد. جمعیت آزادی مردم ایران یکی از این احزاب بود که مقارن با دوره نهضت ملی شدن صنعت نفت، ایجاد و فعالیت ... بیشتر در پی باز شدن فضای سیاسی و فکری ایران در دهه بیست، احزاب مختلف با ایدئولوژی و برنامه های متفاوت پدید آمد. جمعیت آزادی مردم ایران یکی از این احزاب بود که مقارن با دوره نهضت ملی شدن صنعت نفت، ایجاد و فعالیت میکرد. از همین رو، مسئله تحقیق حاضر تبیین ایدئولوژی و برنامه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این حزب است. این تحقیق با تاسی به رویکرد تحلیلی و توصیفی منابع دست اول نکاتی را در پاسخ به مسئله فوق الذکر معلوم می سازد. حزب بر اساس تحلیل دورانی خود، جامعه ایران را در آستانه گذار به یک تحول اجتماعی ارزیابی و در راستای تحقق آن، برنامه ای را مبتنی بر یک ایدئولوژی تبلیغ میکرد. این ایدئولوژی مورد نظر، سوسیالیسم بر پایه خداپرستی بود که در عین توجه به سوسیالیسم بر هویت دینی در شکل امر توحیدی تاکید داشت. علاوه بر این، حزب در ذیل این ایدئولوژی، برنامه ی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مورد نظر را دنبال میکرد. دفاع از استقلال و تمامیت ارضی، کوشش در راستای تکمیل حاکمیت ملی دموکراتیک، عمومی کردن تمام منابع طبیعی و بهره برداری سوسیالیستی و ملی از آنها، بسط و توسعه ماشینیزم، واگذاری زمین زراعتی به کشاورزان و بسط مالکیت اجتماعی، ملی ساختن صنایع سنگین، تهیه وسایل فرهنگی و بهداشتی برای همه، مبارزه با افکار مادی و خرافی، پشتیبانی از مبانی اسلام برای تقویت ایمان، رشد فکری و اخلاقی اجتماع، تامین حقوق زنان و تحکیم خانواده از جمله مهمترین خواست هایی بود که حزب در پی تحقق آنها بود.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

ورود مدارس نوین به بنادر خلیج‌فارس و نقش دول خارجی در آن: مطالعه پژوهی بندرلنگه ( از دوره‌ی ناصری تا آغاز پهلوی)

حبیب اله سعیدی نیا؛ سارا یارمهدوی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 آبان 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.232035.1245

چکیده

یکی از مهم‌ترین تحولات سیاسی فرهنگی در تاریخ اجتماعی ایران شکل‌گیری تعالیم و مدارس نوین در دوره قاجار است. روندی سیال که از دوره‌ی ناصری با ابداع الفبای صوتی میرزا حسن رشدیه از غرب ایران با گذر از موانع ... بیشتر یکی از مهم‌ترین تحولات سیاسی فرهنگی در تاریخ اجتماعی ایران شکل‌گیری تعالیم و مدارس نوین در دوره قاجار است. روندی سیال که از دوره‌ی ناصری با ابداع الفبای صوتی میرزا حسن رشدیه از غرب ایران با گذر از موانع بسیار در دوره‌ی رویارویی سنت و مدرنیته به دیگر مناطق کشور راه یافت. تحولی بزرگ در ساختار آموزشی کشور که با تأسیس مدرسه سعادت در بندر بوشهر به سایر بنادر جنوبی من‌جمله بندرلنگه نیز راه یافت. مدارسی که با قرار گرفتن در دروازه تمدنی و هم‌جواری با خلیج‌فارس دارای اهمیت ویژه‌ی سوق‌الجیشی ،توجه تجار و دیپلمات‌های خارجی را به خودش جلب نمود. شکل‌گیری این مدارس از همان ابتدا و مقارن با مشروطه با دو طیف از مخالفین و موافقین مواجه گردید. اما با عبور از موانع با کسب تأییدیه وزارت معارف در دوره‌ی پهلوی نیز تداوم یافت. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی با تکیه‌بر مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی و بر اساس منابع اصلی مانند اسناد و روزنامه‌های وقت به بررسی روند راه‌یابی تعلیمات آموزشی نوین در مکاتب و مدارس بندرلنگه پرداخت. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که شرایط اجتماعی و عملکرد افراد و نهادهای مختلف و نیز حمایت نیروهای خارجی در شکل‌گیری و حیات مدارس نوین نقش اساسی داشته‌اند مضاف بر آنکه حمایت نیروهای خارجی با حضور مکرر در مدارس به بهانه‌ی کمک مالی و حمایت از تسهیل تحصیل ، به یکی از راه‌های بسط نفوذ آنان بدل شد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

معیشت دهقانی در گیلان از ۱۲۵۰ تا ۱۲۸۵ شمسی

سامان رحمانی؛ احمد خالقی دامغانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 آبان 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.232750.1254

چکیده

هدف این نوشته بررسی وضعیت معیشت دهقانی وسطح درآمد کشاورزان گیلان از اواخر عصر ناصری تا مشروطه است. به نظر می رسد با توجه به شواهد و آمار موجود در آن دوره می توان ادعا کرد که حداقل در این بازه زمانی میزان ... بیشتر هدف این نوشته بررسی وضعیت معیشت دهقانی وسطح درآمد کشاورزان گیلان از اواخر عصر ناصری تا مشروطه است. به نظر می رسد با توجه به شواهد و آمار موجود در آن دوره می توان ادعا کرد که حداقل در این بازه زمانی میزان فشار اقتصادی و معیشتی به دهقانان گیلان به سطحی نرسیده است که تامین نیازهای اساسی و روزمره ایشان به بحران واقعی دچار شده باشد، بلکه ریشه نارضایتی در میان آن ها را می بایست در علل و عوامل ثانویه ای چون اختلاف طبقاتی جستجو کرد. به عبارت دقیق‌تر در مورد ریشه کنشگری دهقانان گیلان در مشروطه دو تفسیر می توان داشت. نخست اینکه ایشان به سبب شدت فلاکت، افلاس مالی و شرایط اجتماعی – اقتصادی تهدیدگر بقا اقدام به مشارکت در جنبش مشروطه نموده اند. تفسیر دوم که البته مرجَح پژوهش حاضر نیز هست، نه تنها بر آن است سطح معیشت دهقان گیلانی در آستانه مشروطه از حد بقا بالاتر رفته است بلکه همین ایمنی نیم‌بند اقتصادی موجب امکان استقلال کنش گری در جنبش مزبور و در برابر بزرگ مالکان گردید. به همین سبب تلاش بر این بوده است که در مقاله حاضر روایت مبتنی بر اسناد و آمار حد الامکان جایگزین روایت مبتنی بر مطبوعات و جراید آن دوره گردد. چرا که دسته دوم نوعا به نقل مصادیق اجحافاتی که بر دهقانان و رعایای آن دوره روا داشته شده اکتفا می کنند و در نتیجه از ارایه تصویری کلی از وضعیت معیشت دهقانی در آن دوره باز می مانند.

مشاهده مقاله

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 16 (1402)

دوره 15 (1401)

دوره 14 (1400)

دوره 13 (1399)

دوره 12 (1398)

دوره 11 (1397)

دوره 10 (1396)

دوره 9 (1395)

دوره 8 (1394)

دوره 7 (1393)

دوره 6 (1392)

دوره 5 (1391)

دوره 4 (1390)

دوره 3 (1389)

دوره 2 (1388)

دوره 1 (1387)

دوره و شماره: مقالات آماده انتشار / پذیرفته شده

واکاوی و تحلیل مهاجرت اتباع عادی روسیه به استرآباد و پیامدهای ناشی از آن در این ایالت (1328-1336 ه.ق / 1910-1918م)

چکیده

تجارت خارجی در ایران ازقرن سوم تا آخر قرن پنجم هجری قمری

چکیده

بررسی علل موجبات خاموشی‌های برق شهرتهران در سالهای پایانی حکومت پهلوی(چالش ها و راهکارها)

چکیده

چالش حفظ بیضه اسلام در مشروطه ایران و عثمانی با تاکید بر رویکرد آقانجفی قوچانی

چکیده

تاریخ بیداری زنان فارس: مطالعه موردی نخستین تجربه روزنامه‌نگاریِ زنان فارس در عصر پهلوی

چکیده

دگرگونی در آداب و رسوم معاشرتی ایرانیان در دوره قاجار (مطالعه موردی؛ دست دادن به سبک جدید)

چکیده

تبیین ایدئولوژی و برنامه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جمعیت آزادی مردم ایران (بهمن 1331 تا اسفند 133۳)

چکیده

ورود مدارس نوین به بنادر خلیج‌فارس و نقش دول خارجی در آن: مطالعه پژوهی بندرلنگه ( از دوره‌ی ناصری تا آغاز پهلوی)

چکیده

معیشت دهقانی در گیلان از ۱۲۵۰ تا ۱۲۸۵ شمسی

چکیده