نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

• سید توفیق حسینی

دانشگاه الزهرا

چکیده

آموزه باور به شر، اندیشه‌ای کهن در آیین‌های بشری است، به نظر می رسد پنداشت عدم تعادل و تباهی در هستی ممکن‌ترین ریشه اندیشه شر بوده باشد. در تاریخ ادیان تصویر بن‌مایه مفهوم شر، تجسم ذات شیطان است. البته این نکته قابل ذکر است که تصاویر و بن‌مایه‌های مفهوم شر در اذهان بشر در طول تاریخ، همواره گوناگون و ناهمسان بوده‌اند، این گوناگونی در حقیقت، نشان از ناهمگونی در فهم و پنداشت ریشه‌های اندیشه شر نزد بشر نیز می‌تواند باشد، برخی پژوهشگران بر این باورند که بن‌مایه‌های تصویری و مفهومی در بشر ارتباطی نزدیک باهم دارند، بر این مبنا که هر تصویر، همچون واژگان که دبردارنده یک دال و مدلول است، حاوی یک بن مایه مفهومی ویژه است، از این رو، سرشت تصویر شیطان نیز بی‌تردید حاوی اندیشه پنهان در روایت آیینی از مفهوم شر و شیطان است. به عنوان نمونه تصویر شیطان در متون گنوسی حاوی اندیشه مفهوم میان‌رودانی از شر است که خود موید این امر است که نه فقط تصویر شیطان بلکه بن‌مایه مفهومی روایت شر و چیستی حضور شر در هستی باید در این آیین ریشه در اساطیر میانرودانی داشته باشد. بر این مبنا، این پژوهش درصدد است تا به بررسی و واکاوی ریشه تصویر و پندار شیطان در آیین گنوسی بپردازد، این پژوهش بر اساس رویکرد تحلیلی و توصیفی منابع دست اول مانوی، گنوسی و میان‌رودانی به این نتیجه دست می‌یابد که بن‌مایه‌ها، مفاهیم و تصویر شیطان در این کیش‌ها، ریشه‌ای میان‌رودانی دارد که در باورهای گنوسی به صورت اسطوره شیطان به تصویر درآمده است.

کلیدواژه‌ها

• "
• کیش مانوی"
• ،"
• کیش‌های گنوسی"
• کیش زروانی"
• آموزه شر"
• ، "
• تصویر شیطان"

موضوعات

• باستان

عنوان مقاله [English]

Mesopotamian origin of the image of Satan in Gnostic and Zarvanism

نویسنده [English]

• Toufiq Hosseini

Alzahra

چکیده [English]

One of long-standing and widespread theme in human thought is belief in evil. From the very beginning of existence, when the idea of destruction’s fear penetrated in human mind, man became a believer in the idea of evil as the source of destruction. but the image and description of evil in human minds throughout history has been heterogeneous and diverse, and this diversity has shown the multiplicity of the roots of the belief in this idea, and therefore, researchers are looking for the root of Evil thoughts in religions and beliefs. one of important ancient religions, due to its breadth and diversity of beliefs, is Manichaeism. theme of the myth of Satan is one of attractive description among the beliefs and motifs that it has been used in Manichaean religion, which its roots has not been well researched. Therefore, the main purpose of this study is to rediscover of the roots of imagination and the image of the devil in Manichaean religion. This study, based on the analytical and descriptive approach of first-hand Manichaean, Gnostic and Mesopotamian sources, seeks to examine the roots and foundations of the construction of the image of Satan in Gnostic beliefs. The results of this research show that the themes, concepts and image of the devil in this religion have a gnostic and Zurvanite root. Also, Gnostic beliefs are rooted in Zurvanism imagery of the devil, as well as Zurvanite motifs and images are rooted in ancient Mesopotamian myths.

کلیدواژه‌ها [English]

• Manichaean religion, Gnostic religion, Zurvanism, Devil'
• s thought, Satan image