تاریخ تحولات قراردادها در صنعت نفت ایران (با تأکید بر 1353ـ1333)

نوع مقاله : مروری

نویسندگان

1 دکتری اقتصاد از دانشگاه تهران

2 دانشیار دانشکدۀ اقتصاد دانشگاه تهران

چکیده

تاریخ تحول قراردادهای نفتی ایران از قراردادهای امتیازی به سمت مشارکتی و سپس خدمتی از ابتدا تا انقلاب سال 1357 به همراه تحلیل‌های مربوط آن، در مقالۀ حاضر به رشته تحریر درآمده است. بررسی این سیر تحول به ارتقاء دانش از موضوع مهم قراردادهای نفتی برای انعقاد کارآمد‌تر قراردادهای کنونی کمک می‌کند. در حقیقت می‌توان نتیجه گرفت آنچه امروزه در انعقاد قراردادهای نفتی ایران رخ می‌دهد چیزی چندان فراتر از بستر تاریخی آن، یعنی تحولات پیش از انقلاب نیست که این به مانند هر پدیدۀ تاریخی وابستگی به مسیر را نشان می‌دهد. در این راستا باید به دورۀ بیست سالۀ مهم 1353 ـ 1333 اشاره داشت. در دورۀ مذکور هستۀ اصلی تاریخ تحولات قراردادهای نفتی دنیا، به پیش‌قراولی نسبی ایران، از پایان قراردادهای امتیازی به سمت قراردادهای مشارکتی و سپس انعقاد قراردادهای خدمتی شکل گرفت. برخلاف عمده نوشتارهای عمومی تاریخی مرتبط با مسألۀ نفت، در مقالۀ حاضر سعی شده تا وقایع و تحولات مربوطه بیشتر با رویکرد تخصصی و از زاویه دید تاریخی، اقتصادی و حقوقی بررسی و همچنین تحلیل‌های لازم نیز ارائه گردند. نتایج بررسی تاریخی مقاله نشان می‌دهد که الگوی قراردادهای نفتی در بستر زمان و در پاسخ به شرایط رفته‌رفته کامل‌تر شده و ایران نقش زیادی را در این تحول در دنیا ایفا کرده است امری که لازم است از این به بعد نیز تداوم یابد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evolutions of Contracts in Iranian Oil Industry (1959 - 1979)

چکیده [English]

This article analyzes the history of evolution of oil contracts from concession agreements to production sharing agreements and service contracts from the very beginnings up to 1979. Such an analysis increases our knowledge of oil contracts in order that more efficient ones are to be signed in the near future. Like any historical event that needs to be discussed in relation to what has gone before, it can well be concluded that what is currently happening in the present-day oil contracts cannot be considered independently from their historical embeddings in the pre-revolutionary changes. To this end, one needs to consider the 1333 -1353 – the two significant decades which played an important role in the history of the evolution of oil contracts. It was in this very period that Iran, as a pioneer, started signing concession as well as production sharing and service contracts. Unlike much public historical research regarding the issue of oil industry, the present article attempts to explore the issue, events and the whole process of change from a more professional lens as well as a more historical, economical and legal outlook. The findings demonstrate that it has been in response to different circumstances that the framework of oil contracts has gradually undergone drastic changes. Iran has particularly played a major role in the process – a role that also needs to be maintained hereafter.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oil (Petroleum)
  • National Iranian Oil Company (NIOC)
  • contract
  • Concession, Production Sharing, Service, Buy-Back