نوع مقاله : مروری

نویسنده

• محمد علی اکبری

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

کوشش سیاستگران برای نوسازی و بازآفرینی «ملیت» ایرانی، بر پایۀ نگرش ناسیونالیستی باستان‌گرا، یکی از مهم‌ترین راهبرد‌های دولت پهلوی محسوب می‌شود. این راهبرد، موجب شکل‌گیری و اجرای پروژۀ اساسی «ملت‌سازی» طی اولین دوره شد. زبان فارسی، نژاد آریایی، سرزمین آریان‌‌‌‌ها و پیشینۀ یکسان تاریخی را می‌توان به عنوان عناصر اصلی این پروژه قلمداد کرد. پروژۀ «ملت‌سازی»، مستلزم طراحی و به‌کارگیری برنامه‌های متنوع و گوناگونی در وجوه سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بود. سیاست‌های آموزشی و تهیۀ ‌‌کتاب‌های درسی مورد نیاز جمعیت لازم التعلیم کشور یکی از امکانات فرهنگی مناسب برای پیشبرد پروژۀ ملت‌سازی به حساب می‌آمد. در میان متون درسی مختلف، درس «تاریخ» برای ایجاد زیرساخت‌های اندیشه‌ای لازم در جهت پذیرش ایدۀ جدید ملت ایرانی، در بین جامعۀ نوجوان و جوان کشور، از بیشترین قابلیت برخوردار است. از این رو، قابل انتظار بود که از سوی آنان توجه ویژه‌ای نسبت به برنامه و مطلب درسی دروس تاریخ مبذول گردد. بر این اساس، در مقالۀ حاضر تلاش شده است: یکم، ابعاد و وجوه اساسی پروژۀ «ملت‌سازی» عصر پهلوی اول با تکیه بر اسناد و مدارک تاریخی تشریح شود‌؛ دوم، با بررسی برنامه و متون آموزشی تاریخ در مقاطع مختلف تحصیلات ابتدایی و متوسطه و با لحاظ کردن توزیع و پراکندگی زمانی لازم‌، تصویری حتی الامکان روشن از اهداف، مواد درسی و مطالب مندرج در ‌‌کتاب‌های درسی تاریخ ارائه گردد؛ و سوم، تبیینی از نسبت و رابطۀ میان آموزش تاریخ در این متون و پیشبرد پروژۀ ملت‌سازی بیان شود.

کلیدواژه‌ها

• ایران
• پهلوی اول
• پروژۀ ملت‌سازی
• متون آموزش رسمی تاریخ

عنوان مقاله [English]

Nation-Building Project in the First Pahlavi Era: The Role of the Educational Textbooks of History

چکیده [English]

The renovation and recreation of the Iranian «nationality»، on the basis of the archaic and nationalist-oriented attitudes، was one of the basic infrastructural strategies of the Pahlavi state. This strategy caused the formation of an important project، named «nation- building». Therefore، we can take for granted the Persian language، the Arian race، the Arian homeland، and historical background as the major elements of this project. The nation-building project was، undoubtedly، bound to the designation and application of different programs in political، social، economic، and cultural fields، of which، educational policies and preparation of textbooks، in need for the enrolling population، were the best and the most suitable ones. History، as a lesson، is of enough capacity to be used as an infrastructural thought-maker for the acceptance of the new project by young people. Thus، it was common that they would have paid special attention to «history» among all the other classical lessons. In this article، the writer aims to provide: firstly، the basic elements and various aspects of the nation-building project in the Pahlavi (the first era)، on the basis of archival and historical documents; secondly، a clear picture of the educational objectives، lesson materials، and contents of textbooks by studying the programs of the primary and secondary levels of education; and finally، the relations between the teaching of history and pushing forward the nation-building project.
 

 

کلیدواژه‌ها [English]

• Iran
• Pahlavi (The First Era)
• Nation-building Project