تحلیل نوسازی نظام آموزشی ایران در دهه چهل و اوایل دهه پنجاه (با تأکید بر کنفرانس انقلاب آموزشی رامسر)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی

2 استادیار تاریخ دانشگاه لرستان

چکیده

به منظور دست‌یابی به علوم نوین و تربیت نیروی انسانی ماهر، نوسازی نظام آموزشی ایران، از دغدغه‌های دولت‌مردان ایرانی در دوره قاجار و پهلوی بود. با وجود نوسازی‌هایی که در دوران قاجار و پهلوی اول صورت گرفت، دهه چهل و اوایل دهه پنجاه اوج نوسازی آموزشی ایران محسوب می‌شود. این امر که ناشی از ضرورت‌های داخلی و بین‌المللی بود، دولت پهلوی را واداشت تا با حمایت امریکا و با اتکا به درآمد روزافزون نفتی، نوسازی آموزشی را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اولویت‌های توسعه خود قرار دهد. در اصول انقلاب سفید چندین اصل را به امور آموزشی اختصاص یافت و برای پیگیری اجرای این اصول از سال 1347 تا 1355 ش. هر ساله کنفرانسی با عنوان «انقلاب آموزشی رامسر» برگزار ‌شد. این پژوهش بر آن است که با روش توصیفی- تحلیلی، زمینه‌ها و اهداف نوسازی نظام آموزشی توسط دولت پهلوی را با تأکید بر اسناد و مصوبات کنفرانس رامسر تحلیل نموده و ایدئولوژی حاکم بر این نوسازی را واکاوی نماید. یافته‏های پژوهش بر آن است که نوسازی نظام آموزشی تحت تأثیر مکتب نوسازی به ‌منظور رفع عقب‌ماندگی تاریخی نظام آموزشی و تأمین نیروی انسانی ماهر و برآورده کردن اهداف ایدئولوژیک دولت پهلوی صورت می‌گرفت.

عنوان مقاله [English]

Rehabilitation the educational system in the sixties and early seventies in Iran (with an emphasis on the Conference of Ramsar Educational Revolution)

نویسندگان [English]

  • reza bigdelou 1
  • shahab shahidani 2
1 Assistant Prof. in History, Security Sciences and Social Studies Research Institute.
2 asistant prof. in history lorestan university
چکیده [English]

1960s is the culmination of the rehabilitation of educational system in Iran. This issue was caused by the national and international necessities and thus pushed the Pahlavi Administration to put the educational rehabilitation as one of the most important developmental programs, mostly relying on the financial and consultant supports from the US and the increasing price of oil. In order to fulfill this objective, a number of laws and resolutions were adopted. Due to this fact that the White Revolution programs contained several principles dedicated to the issue education, to track the implementation of these principles, there were held certain annual conferences from 1968 to 1976 entitled "Ramsar Educational System Revolution ". The present study aims at analyzing the grounds and objectives of the Pahlavi Educational System Rehabilitation via descriptive-analytical method, emphasizing those resolutions adopted at the Ramsar Conference. Findings suggest that the educational system rehabilitation took place under the influence of modernization in order to overcome the historical backwardness of the educational system and the supply of skilled manpower and strengthen the legitimacy of the Pahlavi Government. Despite the expansion of the educational system in the 60s and 70s, there were wide chasms between the goals set and the measures taken.

  1. آمار آموزش عالی ایران (1351-1352). مؤسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی. 1352.
  2. احمدی، بابک. کار روشنفکری. تهران: نشر مرکز. 1384.
  3. اخبار هفته (نشریه اداره اصل چهار امریکا در ایران). 15 خرداد 1337.
  4. اشرف، احمد و علی بنوعزیزی. طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران. ترجمه سهیلا ترابی فارسانی. تهران: انتشارات نیلوفر. 1386.
  5. اشرف، احمد. «از انقلاب سفید تا انقلاب اسلامی». ترجمه محمد سالار کسرایی. پژوهشنامه متین. ش 22. بهار 1382. صص 109-142.
  6. اکبری، محمدعلی. دولت و فرهنگ (1304- 1357). تهران: انتشارات ایران. 1384.
  7. بارکر، کریس. مطالعات فرهنگی؛ نظریه و عملکرد. ترجمه نفیسه حمیدی و مهدی فرجی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، وزارت علوم تحقیقات و فناوری. 1387.
  8. بشیریه، حسین. «زمینههای اجتماعی بحران سیاسی در ایران معاصر». فصل‌نامه رفاه اجتماعی، س 4، ش 16. بهار 1384. صص 137-154.
  9. بنیانیان، حسن. فرهنگ و توسعه. تهران: انتشارات امیرکبیر. 1386.
  10. پهلوی، محمدرضا. انقلاب سفید. تهران: چاپخانه بانک ملی ایران. 1345.
  11. ــــــــــــــــ. به‌سوی تمدن بزرگ. تهران: مرکز پژوهش و نشر فرهنگ سیاسی و کتابخانه پهلوی. بی‌تا.
  12. تحولات آموزش ‌و پرورش در ده انقلاب. تهران: وزارت آموزش ‌و پرورش با همکاری مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران. 1351.
  13. توسلی، غلامعباس. مقدمه مقایسه نقش نخبگان در فرایند نوسازی ایران و ژاپن. ناهید مطیع. تهران: شرکت سهامی انتشار. 1382.
  14. جعفری، معصومه. «بررسی تحولات آموزش‌ و پرورش در دهه 40 شمسی». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. ابهر: دانشگاه آزاد اسلامی ابهر. 1393.
  15. چهارمین کنفرانس ارزشیابی انقلاب آموزشی رامسر. تهران: وزارت علوم و آموزش عالی. 1350.
  16. حاضری، علی‌محمد. روند اعزام دانشجو در ایران. تهران: انتشارات سمت. 1372.
  17. خدایی، خان اوغلان. «جایگاه دیپلماسی عمومی در استراتژی امنیت ملی امریکا». در کتاب امریکا 6. رضا داددرویش (گردآورنده). تهران: انتشارات مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر. 1386.
  18. دومین کنفرانس ارزشیابی انقلاب آموزشی رامسر. تهران: انتشارات وزارت علوم و آموزش عالی. 1348.
  19. روزنامه اطلاعات. یکم آبان‌ماه.350. ص 4.
  20. روستو، والت ویتمن. نظریه‌پردازان رشد اقتصادی. کتاب اول. ترجمه مرتضی قره‌باغیان. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. 1374.
  21. رینگر، مونیکا. ام. آموزش، دین و گفتمان اصلاح فرهنگی در دوره قاجاریه. ترجمه مهدی حقیقت‌خواه. تهران: انتشارات ققنوس. 1381.
  22. سو، آلوین. ی. تغییر اجتماعی و توسعه. ترجمه محمود حبیبی مظاهری. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی. 1386.
  23. سومین کنفرانس ارزشیابی انقلاب آموزشی رامسر. تهران: انتشارات وزارت علوم و آموزش عالی. 1349.
  24. شایان‌مهر، علی‌رضا. پی‌یر بوردیو. تهران: نشر اختران. 1394.
  25. ششمین کنفرانس ارزشیابی انقلاب آموزشی رامسر. تهران: وزارت علوم و آموزش عالی. 1352.
  26. ‌شیخ‌الاسلامی، علی. رنسانس ایران (دانشگاه ملی ایران و شاه). بی‌جا: چاپ مؤلف. 1369.
  27. صالح، علی‌پاشا. پیوندهای فرهنگی ایران و امریکا. تهران: دبیرخانه کمیته ملی دویستمین سال انقلاب امریکا. 1355.
  28. صدیق، عیسی. تاریخ و فرهنگ ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. 1351.
  29. طرح مقدماتی اصلاح آموزش ‌و پرورش کشور. بی‌تا. 1344.
  30. علوینیا، اشرف‌سادات. «علل وقوع انقلاب اسلامی ایران». چشمانداز ایران. ش 60. فروردین 1389.
  31. غلیون، برهان. «مدرنگری فرهنگی و بحران هویت». ترجمه مهدی خلجی. نقد و نظر. س 4، ش 15 و 16. پاییز 1377. صص 392-416.
  32. فراستخواه، مقصود. سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران. تهران: انتشارات رسا. 1388.
  33. کاتوزیان، محمدعلی همایون. اقتصاد سیاسی ایران. ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی. تهران: نشر مرکز. 1374.
  34. کمالی، مسعود. جامعه مدنی، دولت و نوسازی در ایران معاصر. ترجمه کمال پولادی. تهران: انتشارات باز. 1381.
  35. کاستلز، مانوئل. عصر اطلاعات؛ اقتصاد، جامعه و فرهنگ. ترجمه احد علیقلیان، افشین خاک‌باز و حسن چاوشیان. تهران: طرح نو. 1380. ص 24.
  36. کنفرانس ارزشیابی انقلاب آموزشی رامسر. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و هنر. 1347.
  37. گرنفل، مایکل. مفاهیم کلیدی بوردیو. ترجمه محمدمهدی لبیبی. تهران: نشر افکار. 1393.
  38. لطیفی‌نیا، مهشید. روابط ایران و یونسکو (1324- 1357 ش). تهران: سازمان اسناد و کتابخانه جمهوری اسلامی ایران. 1385.
  39. لوح‌ حق، 1387: 7/9/1344، 11/4/1346، 16/3/1346
  40. متینی، جلال. خاطرات سال‌های خدمت؛ از دبیرستان البرز تا فرهنگستان ادب و هنر ایران. بی‌جا: شرکت کتاب. 1380.
  41. مجموعه قوانین بیست‌و‌یکمین دوره قانون‌گذاری مجلس شورای ملی. ج 2. تهران: چاپخانه مجلس شورای ملی. بی‌تا.
  42. مجموعه قوانین و مصوبات دوره بیست‌ودو مجلس شورای ملی. ج 9. تهران: چاپخانه مجلس شورای ملی. بی‌تا.
  43. موریش، ایور. درآمدی به جامعه‌شناسی تعلیم و تربیت. ترجمه غلامعلی سرمد. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. 1373.
  44. ناطق، هما. کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری انتشاراتی معاصرپژوهان. 1380.
  45. نظراتی درباره مسائل و مشکلات آموزش دوره‌های ابتدایی و راهنمایی و متوسطه جهت طرح در کمیته‌های مربوط به دهمین کنفرانس انقلاب آموزشی رامسر. تهران: دانشگاه تربیت‌معلم. 1356.
  46. نفیسی، رسول. «آموزش و فرهنگ سیاسی». ترجمه اصغر صارمی شهاب. ایران فردا. ش 30. مهر 1375.
  47. نهمین کنفرانس ارزشیابی انقلاب آموزشی رامسر. تهران: انتشارات وزارت علوم و آموزش عالی. 1355.
  48. هشتمین کنفرانس ارزشیابی انقلاب آموزشی رامسر. تهران: وزارت علوم و آموزش عالی و چاپخانه وزارت اطلاعات و جهانگردی. 1354.
  49. هفتمین کنفرانس ارزشیابی انقلاب آموزشی رامسر. تهران: انتشارات وزارت علوم و آموزش عالی و چاپخانه وزارت اطلاعات و جهانگردی. 1353.
  50. Ansari, Ali M. “The Myth of the White Revolution”. Middle Eastern Studies. VOl. 37. NO. 3. Jul. 2001.
  51. Palma, Mark C. The 1979 Iranian Revolution: A study in the role of culture in the modernization of traditional societies. London: The univercity of western Ontario. 2000.