مجله علمی و پژوهشی تاریخ ایران

واکاوی و تحلیل مهاجرت اتباع عادی روسیه به استرآباد و پیامدهای ناشی از آن در این ایالت (1328-1336 ه.ق / 1910-1918م)

مینا معینی؛ علی اکبر جعفری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 فروردین 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103374

چکیده

یکی از مسائلی که حکومت قاجاریه با آن مواجه شد، مهاجرت تودههای مردم بود؛ مهاجرتی که از 1266ق/ 1850م، و به نسبتی گستردهتر از 1286ق/ 1870م، از ایالات مختلف به خارج از ایران بهخصوص نواحی جنوب قفقاز اتفاق ‌افتاد، ... بیشتر

تجارت خارجی در ایران ازقرن سوم تا آخر قرن پنجم هجری قمری

سیدعلاالدین شاهرخی؛ محسن اقبالی؛ مجتبی گراوند

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 اردیبهشت 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103487

چکیده

پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که طی قرون سوم تا پنجم ق حکومت‌های سامانی، غزنوی و آل بویه چه تأثیری بر تجارت خارجی سرزمین‌های تحت سلطه‌ خود نهادند؟ روش گردآوری اطلاعات به شیوه اسنادی-کتابخانه‌ای ... بیشتر پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که طی قرون سوم تا پنجم ق حکومت‌های سامانی، غزنوی و آل بویه چه تأثیری بر تجارت خارجی سرزمین‌های تحت سلطه‌ خود نهادند؟ روش گردآوری اطلاعات به شیوه اسنادی-کتابخانه‌ای و شیوه نگارش پژوهش تحلیلی می‌باشد. نتایج پژوهش به شرح زیر است: با تشکیل دولت‏هایی همچون سامانیان، غزنویان و آل بویه از اواخر قرن سوم ه. ق و تثبیت نسبی اوضاع سیاسی، امنیت نسبی نیز برقرار گردید از اینرو زمینه رشد موقعیت اقتصادی شهرها از جمله بازارها، صنایع و بویژه داد‏و‏ستد فراهم شد. حجم عظیم سکه‌های نقره سامانی یافت شده دراروپا ( در نتیجه واردات برده و کالا ازاروپای شرقی ) نمایانگر خروج میزان زیادی نقدینگی از قلمرو سامانی است که بیانگر تراز بازرگانی منفی و کاهش توان اقتصادی می باشد. این درحالی است که دوره غزنوی شاهد افزایش نقدینگی از طریق ورود مقادیر عظیمی از ذخایر طلا و نقره بود که درضرب مسکوکات و تسهیل تجارت مؤثر بود. درغرب، آل بویه برخلاف دو حکومت پیش گفته در پی تقویت صنعت منسوجات، افزایش تجارت آن‌ها را موجب شد. در نهایت الگوی مشابهی از این سه حکومت مشاهده می‌شود: اقداماتی همچون ضرب سکه با عیار بالا، حفظ عیار مسکوکات، برقراری امنیت در راه‌ها از طریق سرکوب راهزنان،نصب علائم راهنمایی در بیابان‌ها، ساخت کاروانسرا، پل روی رودخانه‌ها، رباط و چاه در مسیر راه‌ها توسط حکومت‌ها انجام شدند که بر رشد و گسترش تجارت داخلی و خارجی موثر بودند.

بررسی علل موجبات خاموشی‌های برق شهرتهران در سالهای پایانی حکومت پهلوی(چالش ها و راهکارها)

محسن پرویش؛ حسن اسدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 مهر 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.232189.1248

چکیده

قطعی های برق در ایران موضوع تازه ای نیست و در سال های پایانی حکومت پهلوی نیز خاموشی های گسترده گریبان گیر مردم بوده است.رشد بی رویه تهران در دهه 1350 و عدم‌توسعه لازم در بخش تولید به تناسب جمعیت از یک طرف ... بیشتر

مشاهده مقاله

چالش حفظ بیضه اسلام در مشروطه ایران و عثمانی با تاکید بر رویکرد آقانجفی قوچانی

یوسف حیدرنژاد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 مهر 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.232222.1249

چکیده

در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی دو کشور ایران و عثمانی شاهد جنبش‌های سیاسی ناشی از تزلزل همبستگی اجتماعی بودند. تزلزل همبستگی اجتماعی در جوامع ایران و عثمانی عمدتا به دلیل تغییر شرایط بیرونی ... بیشتر در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی دو کشور ایران و عثمانی شاهد جنبش‌های سیاسی ناشی از تزلزل همبستگی اجتماعی بودند. تزلزل همبستگی اجتماعی در جوامع ایران و عثمانی عمدتا به دلیل تغییر شرایط بیرونی و درونی جهان اسلام و ثمره دوره طولانی از فرآیندهای سیاسی و اجتماعی بود. از این منظر اندیشمندان و علمای دو کشور در تلاش برای حفظ و ثبات در اجتماع خود، فعالیت‌های علمی و عملی را آغاز کردند. از جمله این اندیشمندان، علمای نجف بودند که به دلیل قرار گرفتن در خاک عثمانی و ارتباطات فرهنگی قوی با ایران، به عنوان خط وصل تولید مفاهیم جدید و انتقال اندیشه‌های دو کشور عمل نمودند. از جمله این افراد آقانجفی قوچانی است که در آثار متعدد خویش به این مسئله اشاره کرده است.آقانجفی قوچانی از شاگردان و مریدان آخوند خراسانی و از مدافعان نگاه اصولی وی به مشروطه است. بنابراین سوال پژوهش این خواهد بود که رویکرد آقانجفی قوچانی در چالش حفظ بیضه اسلام در مشروطه ایران و عثمانی چگونه بود؟ مدعا این است که آقانجفی چهار مولفه اصلی مشروطیت، عقلانیت جمعی، حریت اخلاقی و مساوات اجتماعی را منشا تداوم همبستگی اجتماعی یا حفظ بیضه اسلام دانسته است. این تحقیق با استفاده از شیوه اسنادی و بر اساس نظریه همبستگی اجتماعی دورکهیم تدوین شده است.

مشاهده مقاله

تاریخ بیداری زنان فارس: مطالعه موردی نخستین تجربه روزنامه‌نگاریِ زنان فارس در عصر پهلوی

زیبا غفوری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 مهر 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.232997.1259

چکیده

پس از انقلاب مشروطه زنان سایر ایالات به تاسی از زنان پایتخت، قدم به عرصه فعالیت های اجتماعی نهاده و اقدام به تاسیس مدارس، راه اندازی انجمن ها و روزنامه ها نمودند. ایالت فارس و شهر بوشهر (که در عصر پهلوی ... بیشتر

مشاهده مقاله

دگرگونی در آداب و رسوم معاشرتی ایرانیان در دوره قاجار (مطالعه موردی؛ دست دادن به سبک جدید)

رضا بیگدلو؛ زینب احمدوند

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 مهر 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.233109.1262

چکیده

همزمان با ورود مدرنیته و فرهنگ نوین اروپایی به جامعه ایرانی، متاثر از آن کشور ما، در کلیه ساختارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دستخوش تغییر و دگرگونی شد. بخش بزرگی از این تغییرات در حوزه های اجتماعی و فرهنگی ... بیشتر همزمان با ورود مدرنیته و فرهنگ نوین اروپایی به جامعه ایرانی، متاثر از آن کشور ما، در کلیه ساختارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دستخوش تغییر و دگرگونی شد. بخش بزرگی از این تغییرات در حوزه های اجتماعی و فرهنگی می باشد و بویژه تغییر در سبک زندگی و آداب ‌و رسوم معاشرتی جامعه ایرانی بوده است که متاثر از فرهنگ اروپایی دچار تغییر و تحول گردید، یکی از این وجوه، آداب احوالپرسی و بویژه نماد دست دادن می باشد. این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی بر آن است که چگونگی برآمدن دست دادن به «سبک فرنگی» و تحول در آداب احوالپرسی و معاشرت ایرانیان دوره قاجار را مورد بررسی قرار دهد؛ بنابراین پرسش این پژوهش بدین صورت طرح می‌شود که دست دادن به عنوان نمادی از احوالپرسی و تعاملات انسانی به شیوه مدرن از چه زمانی در جامعه ایرانی رواج یافت و چه دلالت‌هایی را به همراه آورده است؟ یافته‌های این پژوهش نشان می دهد که به دنبال تعاملات فرهنگی با اروپاییان و رواج فرهنگ و آداب غربی، دست دادن به سبک و قاعده فرنگی از عهد ناصری در ایران رایج گردید و در شیوه و کیفیت دست دادن و دلالت‌های مفهومی و معنایی آن دگرگونی‌های مهمی رخ داد. در مفهوم جدید، دست دادن به کنشی عام و نه خاص تبدیل شد و از موقعیت و اشخاص خاص و مناسبت‌های خاص به موقعیت، مناسبت‌ها و سطح اجتماعی عام‌تری تبدیل شد.

مشاهده مقاله

تبیین ایدئولوژی و برنامه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جمعیت آزادی مردم ایران (بهمن 1331 تا اسفند 133۳)

سید هاشم آقاجری؛ مهدی زمانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 آبان 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.232480.1252

چکیده

در پی باز شدن فضای سیاسی و فکری ایران در دهه بیست، احزاب مختلف با ایدئولوژی و برنامه های متفاوت پدید آمد. جمعیت آزادی مردم ایران یکی از این احزاب بود که مقارن با دوره نهضت ملی شدن صنعت نفت، ایجاد و فعالیت ... بیشتر در پی باز شدن فضای سیاسی و فکری ایران در دهه بیست، احزاب مختلف با ایدئولوژی و برنامه های متفاوت پدید آمد. جمعیت آزادی مردم ایران یکی از این احزاب بود که مقارن با دوره نهضت ملی شدن صنعت نفت، ایجاد و فعالیت میکرد. از همین رو، مسئله تحقیق حاضر تبیین ایدئولوژی و برنامه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این حزب است. این تحقیق با تاسی به رویکرد تحلیلی و توصیفی منابع دست اول نکاتی را در پاسخ به مسئله فوق الذکر معلوم می سازد. حزب بر اساس تحلیل دورانی خود، جامعه ایران را در آستانه گذار به یک تحول اجتماعی ارزیابی و در راستای تحقق آن، برنامه ای را مبتنی بر یک ایدئولوژی تبلیغ میکرد. این ایدئولوژی مورد نظر، سوسیالیسم بر پایه خداپرستی بود که در عین توجه به سوسیالیسم بر هویت دینی در شکل امر توحیدی تاکید داشت. علاوه بر این، حزب در ذیل این ایدئولوژی، برنامه ی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مورد نظر را دنبال میکرد. دفاع از استقلال و تمامیت ارضی، کوشش در راستای تکمیل حاکمیت ملی دموکراتیک، عمومی کردن تمام منابع طبیعی و بهره برداری سوسیالیستی و ملی از آنها، بسط و توسعه ماشینیزم، واگذاری زمین زراعتی به کشاورزان و بسط مالکیت اجتماعی، ملی ساختن صنایع سنگین، تهیه وسایل فرهنگی و بهداشتی برای همه، مبارزه با افکار مادی و خرافی، پشتیبانی از مبانی اسلام برای تقویت ایمان، رشد فکری و اخلاقی اجتماع، تامین حقوق زنان و تحکیم خانواده از جمله مهمترین خواست هایی بود که حزب در پی تحقق آنها بود.

مشاهده مقاله

ورود مدارس نوین به بنادر خلیج‌فارس و نقش دول خارجی در آن: مطالعه پژوهی بندرلنگه ( از دوره‌ی ناصری تا آغاز پهلوی)

حبیب اله سعیدی نیا؛ سارا یارمهدوی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 آبان 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.232035.1245

چکیده

یکی از مهم‌ترین تحولات سیاسی فرهنگی در تاریخ اجتماعی ایران شکل‌گیری تعالیم و مدارس نوین در دوره قاجار است. روندی سیال که از دوره‌ی ناصری با ابداع الفبای صوتی میرزا حسن رشدیه از غرب ایران با گذر از موانع ... بیشتر یکی از مهم‌ترین تحولات سیاسی فرهنگی در تاریخ اجتماعی ایران شکل‌گیری تعالیم و مدارس نوین در دوره قاجار است. روندی سیال که از دوره‌ی ناصری با ابداع الفبای صوتی میرزا حسن رشدیه از غرب ایران با گذر از موانع بسیار در دوره‌ی رویارویی سنت و مدرنیته به دیگر مناطق کشور راه یافت. تحولی بزرگ در ساختار آموزشی کشور که با تأسیس مدرسه سعادت در بندر بوشهر به سایر بنادر جنوبی من‌جمله بندرلنگه نیز راه یافت. مدارسی که با قرار گرفتن در دروازه تمدنی و هم‌جواری با خلیج‌فارس دارای اهمیت ویژه‌ی سوق‌الجیشی ،توجه تجار و دیپلمات‌های خارجی را به خودش جلب نمود. شکل‌گیری این مدارس از همان ابتدا و مقارن با مشروطه با دو طیف از مخالفین و موافقین مواجه گردید. اما با عبور از موانع با کسب تأییدیه وزارت معارف در دوره‌ی پهلوی نیز تداوم یافت. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی با تکیه‌بر مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی و بر اساس منابع اصلی مانند اسناد و روزنامه‌های وقت به بررسی روند راه‌یابی تعلیمات آموزشی نوین در مکاتب و مدارس بندرلنگه پرداخت. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که شرایط اجتماعی و عملکرد افراد و نهادهای مختلف و نیز حمایت نیروهای خارجی در شکل‌گیری و حیات مدارس نوین نقش اساسی داشته‌اند مضاف بر آنکه حمایت نیروهای خارجی با حضور مکرر در مدارس به بهانه‌ی کمک مالی و حمایت از تسهیل تحصیل ، به یکی از راه‌های بسط نفوذ آنان بدل شد.

مشاهده مقاله

معیشت دهقانی در گیلان از ۱۲۵۰ تا ۱۲۸۵ شمسی

سامان رحمانی؛ احمد خالقی دامغانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 آبان 1402

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.232750.1254

چکیده

هدف این نوشته بررسی وضعیت معیشت دهقانی وسطح درآمد کشاورزان گیلان از اواخر عصر ناصری تا مشروطه است. به نظر می رسد با توجه به شواهد و آمار موجود در آن دوره می توان ادعا کرد که حداقل در این بازه زمانی میزان ... بیشتر هدف این نوشته بررسی وضعیت معیشت دهقانی وسطح درآمد کشاورزان گیلان از اواخر عصر ناصری تا مشروطه است. به نظر می رسد با توجه به شواهد و آمار موجود در آن دوره می توان ادعا کرد که حداقل در این بازه زمانی میزان فشار اقتصادی و معیشتی به دهقانان گیلان به سطحی نرسیده است که تامین نیازهای اساسی و روزمره ایشان به بحران واقعی دچار شده باشد، بلکه ریشه نارضایتی در میان آن ها را می بایست در علل و عوامل ثانویه ای چون اختلاف طبقاتی جستجو کرد. به عبارت دقیق‌تر در مورد ریشه کنشگری دهقانان گیلان در مشروطه دو تفسیر می توان داشت. نخست اینکه ایشان به سبب شدت فلاکت، افلاس مالی و شرایط اجتماعی – اقتصادی تهدیدگر بقا اقدام به مشارکت در جنبش مشروطه نموده اند. تفسیر دوم که البته مرجَح پژوهش حاضر نیز هست، نه تنها بر آن است سطح معیشت دهقان گیلانی در آستانه مشروطه از حد بقا بالاتر رفته است بلکه همین ایمنی نیم‌بند اقتصادی موجب امکان استقلال کنش گری در جنبش مزبور و در برابر بزرگ مالکان گردید. به همین سبب تلاش بر این بوده است که در مقاله حاضر روایت مبتنی بر اسناد و آمار حد الامکان جایگزین روایت مبتنی بر مطبوعات و جراید آن دوره گردد. چرا که دسته دوم نوعا به نقل مصادیق اجحافاتی که بر دهقانان و رعایای آن دوره روا داشته شده اکتفا می کنند و در نتیجه از ارایه تصویری کلی از وضعیت معیشت دهقانی در آن دوره باز می مانند.

مشاهده مقاله

خوانش صوفیانه و عارفانۀ غزالی از سیاست ایران‌شهری

شهنار حجتی نجف آبادی

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 1-15

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103257

چکیده

گرایش غزالی به جهانبینی و زیست صوفیانه، بهویژه پس از رخداد توبۀ او، بینش سیاسیاش را تحت تأثیر قرار داد. تأثیر این واقعه بر عزلتگزینیهای غزالی و تقویت هرچه بیشتر جهاننگری صوفیانۀ او چشمگیر ... بیشتر گرایش غزالی به جهانبینی و زیست صوفیانه، بهویژه پس از رخداد توبۀ او، بینش سیاسیاش را تحت تأثیر قرار داد. تأثیر این واقعه بر عزلتگزینیهای غزالی و تقویت هرچه بیشتر جهاننگری صوفیانۀ او چشمگیر بود، به نحوی که زبان ویژهاش، بهعنوان یک صوفی برجسته، در تحریراتش به شکل اعم و مکاتیب سیاسی او به شکل خاص بازتاب یافت. این در واقع نوعی تجربۀ فکری بود که به پشتوانۀ تجارب زیستۀ غزالی در زمینۀ زیست صوفیانه و پرهیزکارانه، به نزدیکی و تلفیقِ هرچه بیشتر بینش عرفانی و اصول سیاست ایرانشهری نزد او انجامید. در نتیجه، خطابهای او به سلاطین و ارکان قدرت و سلطنت به جانب توصیههای زهدگرایانه، پرهیزکارانه و معنویتگراتر و عاقبتاندیشانهتر معطوف شد. این پدیده بر ادبیات تفسیری او، بهویژه بر مکاتیب سیاسیاش، عمیقاً تأثیر گذاشت. فرضیۀ این پژوهش این است که توبۀ غزالی موجب تلفیق و امتزاج هرچه بیشتر دو چشمانداز سیاست ایرانشهری و بینش عرفانی ـ صوفیانه در آرای او شد، به گونهای که او مفاهیمی همچون عدل، سلطنت، قدرت، مالیات، وزارت و غیره را در زمینهای آنجهانی و صوفیانه تفسیر و تأویل کرد. در این پژوهش، به روش تحلیلی و بر مبنای رسالۀ مکاتیب، تأثیر جهانبینی و زیستجهان غزالی بر آفرینش روایتی عرفانی ـ صوفیانه از سیاست ایرانشهری مورد تأمل قرار خواهد گرفت.

خاستگاه میان‌رودانی تصویر شیطان در آیین‌های گنوسی و زروانی

سید توفیق حسینی

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 17-33

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103281

چکیده

آموزۀ باور به شر اندیشهای دیرپا و کهن در آیینهای بشری است. به نظر میرسد پنداشت عدم تعادل و تباهی در هستی بنیادیترین ریشۀ اندیشه شر بوده باشد. در تاریخ ادیان مشخصترین تصویر مفهوم شر تجسم ذات ... بیشتر آموزۀ باور به شر اندیشهای دیرپا و کهن در آیینهای بشری است. به نظر میرسد پنداشت عدم تعادل و تباهی در هستی بنیادیترین ریشۀ اندیشه شر بوده باشد. در تاریخ ادیان مشخصترین تصویر مفهوم شر تجسم ذات شیطان است. البته این نکته قابل ذکر است که تصاویر و بنمایههای مفهوم شر در طول تاریخ همواره گوناگون و ناهمسان بودهاند. این گوناگونی نشان از ناهمگونی فهم و پنداشت ریشههای اندیشۀ شر نزد بشر دارد. برخی از پژوهشگران بر این باورند که بنمایههای تصویری و مفهومی در اندیشههای بشر ارتباطی نزدیک با هم دارند. بر این مبنا که هر تصویر، همچون واژه که دربردارندۀ یک دال و مدلول است، حاوی یک بنمایۀ مفهومی ویژه است. از این رو، تصویر شیطان نیز بیتردید حاوی اندیشهای پنهان در روایت آیینی از مفهوم شر و شیطان است. برای نمونه، تصویر شیطان در متون گنوسی حاوی اندیشۀ مفهوم میانرودانی از شر است که خود مؤید این امر است که نه فقط تصویر شیطان بلکه بنمایۀ مفهومی روایت شر و چیستی حضور شر در هستی در این آیینها باید ریشه در اساطیر میانرودانی داشته باشد. بر این مبنا، این پژوهش درصدد است براساس رویکرد تحلیلی و توصیفی منابع دست اول مانوی، گنوسی و میانرودانی به بررسی و واکاوی ریشههای تصویر و پندار شیطان در آیینهای گنوسی بپردازد. یافتههای پژوهش نشان میدهد بنمایهها، مفاهیم و تصویر شیطان در این کیشها ریشهای میانرودانی دارد که در باورهای گنوسی به صورت اسطورۀ شیطان به تصویر درآمده است.

جایگاه حرفۀ "طراحی لباس" از نظر رستۀ شغلی و نحوۀ شکل‌گیری در تاریخ اجتماعی ایران دوره اسلامی

صدیقه نایفی

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 35-55

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103187

چکیده

تأمل در مفهوم طراحی لباس بیانگر ارتباط نزدیک آن با مقولۀ مد و تمایز این حرفه از خیاطی است. گرچه اسناد گسترده و معتبری از تاریخ لباس در ایران وجود دارد، دربارۀ جایگاه حرفۀ طراحی لباس و نحوۀ شکلگیری آن ... بیشتر تأمل در مفهوم طراحی لباس بیانگر ارتباط نزدیک آن با مقولۀ مد و تمایز این حرفه از خیاطی است. گرچه اسناد گسترده و معتبری از تاریخ لباس در ایران وجود دارد، دربارۀ جایگاه حرفۀ طراحی لباس و نحوۀ شکلگیری آن در تاریخ اجتماعی ایران تحقیقات و اطلاعات دقیقی در دست نیست. پژوهش پیش رو با محوریت مسئلۀ چیستی جایگاه و رستۀ شغلی طراحی لباس و چگونگی شکلگیری آن در میان سایر حرف و مشاغل در تاریخ اجتماعی ایران قصد دارد وضعیت مبهم پیشینۀ آن را روشن سازد. پاسخ به پرسشهای پژوهش با جستوجو در منابع تاریخی به روش توصیفی ـ تحلیلی همراه با گردآوری دادهها به شیوۀ اسنادی انجام شده است. یافتهها فرضیۀ وجود نشانههایی جدی از مراحل فرایند طراحی لباس را در میان فعالیتهای خیاطان ایرانی و نیز سایر افراد و مشاغل مرتبط با این حرفه نظیر ناظران صنفی، نقاشان و درباریان رد میکنند. از بررسی اسناد تاریخی معلوم میشود ارتباط با غرب در دورۀ دوم قاجار و تغییر سلیقۀ دربار، حضور خیاطان اروپایی و تأسیس مدارس غربی در شکلگیری و ترویج این مهارت بهعنوان حرفهای جدید در ایران مؤثر بوده است. همچنین یافتهها حاکی از تبحر ایرانیان در حرفۀ خیاطی است و از سوی دیگر بیانگر بیعلاقگی ایشان به عنصر اصلی سازندۀ طراحی لباس، یعنی مد و تغییرات مکرر در طرح لباسها، در پیش از دورۀ دوم قاجار است.

علل مهاجرت نیروی کار ایرانی به قفقاز (نیمه دوم قرن سیزدهم قمری/نوزدهم میلادی)

مهدی احمدی؛ سید هاشم آقاجری

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 57-77

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103330

چکیده

یکی از مسائلی که حکومت قاجاریه با آن مواجه شد، مهاجرت تودههای مردم بود؛ مهاجرتی که از 1266ق/ 1850م، و به نسبتی گستردهتر از 1286ق/ 1870م، از ایالات مختلف به خارج از ایران بهخصوص نواحی جنوب قفقاز اتفاق ‌افتاد، ... بیشتر

بررسی جایگاه درآمدهای نفتی در برنامه‌های پنج‌گانه عمرانی(1356-1327 ش) دوران پهلوی

نبی امیدی

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 79-102

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103371

چکیده

ایران اولین کشور در خاورمیانه به شمار میرود که نفت در آن تولید و صنعت نفت آن ملی شد. نفت مهمترین منبع تأمین درآمدهای ارزی و یکی از منابع اصلی در برنامههای توسعه و بودجههای سالانه در ایران بوده ... بیشتر ایران اولین کشور در خاورمیانه به شمار میرود که نفت در آن تولید و صنعت نفت آن ملی شد. نفت مهمترین منبع تأمین درآمدهای ارزی و یکی از منابع اصلی در برنامههای توسعه و بودجههای سالانه در ایران بوده است. نوسانات و تکانههای قیمتی نفت و تأثیر مستقیم آن بر درآمدهای دولت در دوران مختلف باعث تحولاتی درحوزههای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی شده است. هدف این پژوهش بررسی جایگاه، سهم و اهمیت درآمدهای نفتی در برنامههای اول تا پنجم عمرانی در زمان پهلوی است. این پژوهش کیفی و روش جمعآوری اطلاعات به صورت مطالعات اسنادی و کتابخانهای و شیوۀ تحلیل اطلاعات نیز توصیفی و تاریخی است. نتایج پژوهش نشان میدهد کاهش و حذف درآمدهای نفتی بعد از تحریم این صنعت (که ناشی از ملی شدن صنعت نفت بود) عامل اصلی توقف برنامۀ عمرانی اول و نرسیدن این برنامه به اهداف مورد نظر بود، ولی در برنامۀ دوم نفت از بخشهای اصلی رشد اقتصادی این برنامه بوده است. هرچند در این برنامه بخش خدمات نقش اصلی را داشت، از سال 1342 به بعد مجدداً بخش نفت تا پایان برنامۀ عمرانی پنجم بخش اصلی اقتصاد ایران بود. در برنامۀ سوم و چهارم، توسعۀ نفت به موفقیت چشمگیری میرسد و پشتیبان اصلی رشد این برنامهها قرار میگیرد، چنانکه از برنامۀ عمرانی سوم تا پایان دوران پهلوی میزان تولید و درآمدهای نفتی افزایش مییابد و بعد از افزایش انفجارگونۀ قیمت نفت در بازارهای جهانی در اوایل دهۀ 1350، پیشبینی افزایش شدید درآمدهای نفتی باعث بازنگری در برنامۀ عمرانی پنجم میشود.

اوضاع سیاسی کردستان ایران و عثمانی و تأثیرآن بر جنبش شیخ عبیدالله نهری در دوره قاجار

رضا عبدالهی؛ عباس قدیمی قیداری

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 103-130

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103332

چکیده

جنبش شیخ عبیدالله نهری (شمزینی) در سال 1297ق (1880م) در دورۀ ناصرالدین شاه قاجار به وقوع پیوست. برای درک بهتر زوایای وقوع این جنبش و زمینههای شکلگیری آن باید اوضاع سیاسی مناطق کردنشین ایران و عثمانی ... بیشتر

بسط مفهوم برابری در ادبیات سیاسی-اجتماعی انقلاب مشروطه ایران با تکیه بر مطالعه جراید

محمد بیطرفان

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 131-148

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103186

چکیده

انقلاب مشروطیت زمینهساز ورود مفاهیم جدید در عرصههای سیاسی و اجتماعی شد. چون تعداد انگشتشماری از شخصیتهای مطرح دورۀ قاجار از چند و چون این مفاهیم آگاه بودند، روشنگری و توضیح دربارۀ آنها ضرورت ... بیشتر

تبیین مبادلات تجاری و مالی ایران با آمریکا در دوره قاجاریه (با تکیه بر اسناد منتشر نشده)

فرشته جهانی

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 149-166

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103224

چکیده

ایالات متحدۀ امریکا در آستانۀ سدۀ بیستم میلادی پیشرفته ترین تجارت جهان را در اختیار داشت. این موضوع از نگاه تیزبین روشنفکران و متجددان ایرانی دورۀ قاجار دور نماند و آنها با وسواسی مثال‌زدنی چگونگی ... بیشتر ایالات متحدۀ امریکا در آستانۀ سدۀ بیستم میلادی پیشرفته ترین تجارت جهان را در اختیار داشت. این موضوع از نگاه تیزبین روشنفکران و متجددان ایرانی دورۀ قاجار دور نماند و آنها با وسواسی مثال‌زدنی چگونگی روند شکوفایی اقتصاد این کشور نویافته را دنبال کردند. پژوهش حاضر تلاش دارد در پرتو اسناد منتشرنشدۀ آرشیوی در ایران به این پرسش‌ها پاسخ دهد: روشنفکران و ترقی‌خواهان چگونه به معرفی اقتصاد و وضعیت مالیۀ امریکا پرداختند؟ این شناخت‌ها چه نتایجی برای ایران به دنبال داشت؟ و جنگ جهانی اول تا چه اندازه در افزایش یا کاهش تبادلات تجاری و مالی ایران و امریکا نقش داشت؟ یافته‌های این مطالعه که مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی است، نشان می‌دهد روشنفکران برای نشان دادن اهمیت تجارت امریکا در گام نخست با نگاهی انتقادی به مقایسۀ بهره‌برداری از منابع زیرزمینی در امریکا و ایران پرداختند و از این طریق اهمیت و ضرورت گسترش مناسبات تجاری با این کشور را به مقامات دولت ایران گوشزد کردند. در ادامه آنها در گزارش‌های خود وضعیت مطلوب تجارت امریکا را در دوران جنگ جهانی اول و سالهای پس از جنگ در مقایسه با سایر کشورهای جهان به نمایش گذاشتند. این آگاهی‌ها سبب شد مناسبات تجاری ایران با امریکا رشد چشمگیری پیدا کند. علاوه بر این، نخبگان سیاسی ایران در واشنگتن وضعیت مالیه و بودجۀ امریکا را بررسی کردند و با ارسال گزارش‌ها و کتابچه‌های گوناگون دلایل موفقیت و ترقی ادارۀ مالیه و وضعیت مطلوب بودجۀ این کشور را بازتاب دادند. این امر منجر به تبادل اطلاعات مالی ایران با امریکا و استخدام مستشار از این کشور شد.

پرتوی بر اهواز کهن از خلال متون ساسانی و اسلامی و حدسی در باب مکان رام‌اردشیر ساسانی

روح اله مجتهدزاده

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 167-186

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103331

چکیده

دربارة سرآغازهای شکل‌گیری شهر اهواز بسیار کم می‌دانیم. هرچند بنیان شهری در این ناحیه را تا روزگار عیلامیان تخمین می‌زنند، کهن‌ترین روایات تاریخی و شواهد باستان‌شناختی در باب این شهر از روزگار اشکانیان ... بیشتر دربارة سرآغازهای شکل‌گیری شهر اهواز بسیار کم می‌دانیم. هرچند بنیان شهری در این ناحیه را تا روزگار عیلامیان تخمین می‌زنند، کهن‌ترین روایات تاریخی و شواهد باستان‌شناختی در باب این شهر از روزگار اشکانیان و ساسانیان فراتر نمی‌رود. آنگونه که از متون دورۀ ساسانی، چون شهرستان‌های ایرانشهر، و انبوه تاریخنامه‌های دورة اسلامی برمی‌آید در این زمان شهری به نام هرمزاردشیر توسط اردشیر بابکان یا نوة او هرمزاردشیران در این ناحیه بنا شد. بنا به روایات غالب، این شهر، چون بسیاری از شهرهای ایران پیش از اسلام، ساختاری دوبخشی (مردمی و حکومتی) داشته که بخش مردمی هوجستانواجار و بخش حکومتی هرمزاردشیر نامیده میشده است. با ظهور اسلام شهر حکومتی از بین رفته و شهر مردمی با تعریب با عنوان سوق‌الاهواز ادامة حیات داده است. اما این روایات خود خالی از ابهام و آشفتگی نیست. در این مقاله سعی شده است با استفاده از روش تحقیق تاریخی نگاهی موشکافانه‌تر به روایات بنیادگذاری اهواز انداخته شود و با تحلیل و مقایسۀ این روایات تبیین روشن‌تری از چند و چون این کهن‌شهر کمتر شناختة ایرانی به دست داده شود. چنین تبیینی علاوه بر رفع ابهام و آشفتگی روایات می‌تواند پشتوانة خوبی برای جستوجوهای تاریخی و هویتی و مطالعات میدانی در باب اهواز امروز، به‌مثابة یکی از مواریث تاریخ شهرسازی ایران، باشد. نتایج این تحقیق بیانگر روایتی نو از شکل‌گیری اهواز در روزگار ساسانیان است که اندکی با آنچه تاکنون نقل شده تفاوت دارد، اما همزمان هم می‌تواند جمع مناسب‌تری میان روایات متفاوت و گاه متناقض نقل‌شده درباب این شهر به دست دهد و هم فرضیه‌ای تازه در باب مکان رام‌اردشیر یا رامش‌اردشیر، یکی از نخستین شهرهای بنیادشده از سوی اردشیر بابکان، بیافریند. براساس این تحقیق، هرمزاردشیر و هوجستانواجار در واقع نام یک مکان است که همان هستة مردمی شهر اهواز پیش از اسلام بوده و پس از اسلام با نام سوق‌الاهواز به حیات خود ادامه داده است. در مقابل هستة حکومتی و نخستین اقدام شهرسازی ساسانیان در این ناحیه رام‌اردشیر یا رامش‌اردشیر بوده که با ظهور اسلام از بین رفته و آشفتگی متون جغرافیایی و تاریخی دورة اسلامی در ذکر مکان آن احتمالاً از همین حقیقت ناشی شده است.

احمد کسروی و ادعای پیامبری؛ بازاندیشی در آرا و نظرات مخالفان و منتقدان

حسن رستمی؛ مسعود بیات

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 187-206

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103185

چکیده

فضای سیاسی پس از شهریور ۱۳۲۰ به رشد و ‌تضاد افکار انجامید. در این برهه احزاب سیاسی سعی در پیشبرد اهداف خود داشتند. حزب باهماد آزادگان در سال ۱۳۲۰ تأسیس شد و احمد کسروی مؤسس آن به یکی از چهره‌های بحثبرانگیز ... بیشتر فضای سیاسی پس از شهریور ۱۳۲۰ به رشد و ‌تضاد افکار انجامید. در این برهه احزاب سیاسی سعی در پیشبرد اهداف خود داشتند. حزب باهماد آزادگان در سال ۱۳۲۰ تأسیس شد و احمد کسروی مؤسس آن به یکی از چهره‌های بحثبرانگیز تبدیل گردید. کسروی با نگارش کتاب آیین در سال ۱۳۱۱ و سپس تأسیس مجلۀ پیمان در سال ۱۳۱۲، در راه اصلاحات قدم گذاشت. تفسیر کسروی از دین با نام پاکدینی و انتشار کتاب ورجاوند بنیاد فصلی جدید در تحقیقات او گشود. کسروی، چه در سال‌های فعالیت و چه پس از مرگ، از سوی منتقدین و مخالفان بهعنوان پیامبری نوظهور در ایران معاصر معرفی شد. در پژوهش حاضر با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و با روش توصیفی ـ تبیینی به این سؤال می‌پردازیم که آیا کسروی ادعای پیامبری داشت؟ و چرا مخالفان او را در مقام مدعی پیامبری نشاندند؟ براساس یافته‌های پژوهش، کسروی هیچگاه مدعی پیامبری نبود، اما برداشت متفاوت او از قرآن که با تناقض‌هایی همراه بود و معرفی ورجاوند بنیاد بهعنوان کتاب راهنما، انتقادهایی را در پی داشت. در این بین شکست نواب ‌صفوی در مناظره و انتشار اعلامیهای در باب ادعای پیامبری کسروی، همگان را متوجه آرای دینی او کرد. بنابراین، با توجه به انفعال نهادهای دینی در چگونگی مواجهه با گفتمان کسروی، اتهام ادعای پیامبری بر پایۀ تحلیل و تفسیر سخنان او، مورد پذیرش بخشی از جامعه قرار گرفت. تشکیل گروه رزمنده، تندخویی و افزایش مشغلۀ نویسندگی کسروی که فرصت بازاندیشی در آرایش را به او نداد و برداشت ناقص و یکسویۀ مخالفان موجب افزایش اتهام‌ها شد و در نتیجه بخشی از منتقدان او را مدعی پیامبری دانستند.

آیا تشکیل حکومت صفویه مبداء تاریخ جدید یا معاصر ایران است؟

علیرضا ملائی توانی

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 207-227

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103250

چکیده

صفویان با ایجاد حکومتی متمرکز قلمرو تاریخی ایران را احیا نمودند و به تشیع رسمیت دادند. برخی مدعیاند صفویان دولت ملی ایجاد کردند و به ایرانیان وحدت و هویت ملی تازهای دادند. دو دهه پس از انقلاب اسلامی ... بیشتر صفویان با ایجاد حکومتی متمرکز قلمرو تاریخی ایران را احیا نمودند و به تشیع رسمیت دادند. برخی مدعیاند صفویان دولت ملی ایجاد کردند و به ایرانیان وحدت و هویت ملی تازهای دادند. دو دهه پس از انقلاب اسلامی این ایده رواج یافت که تأسیس حکومت صفویه مبدأ تاریخ معاصر/ جدید ایران است. با توجه به اهمیت این ادعا و پیامدهای آن، مقالۀ حاضر به ارزیابی این مسئله میپردازد که آیا واقعاً برآمدن صفویان مبدأ تاریخ معاصر ایران است و آیا میتوان از دولت ملی و شکلگیری هویت واحد ملی در دورۀ صفویه سخن گفت؟ نگارنده مهمترین ایدههای مطرحشده در این باره را در قالب سه گفتمان شرقشناسانه، ایرانگرایانه و شیعهگرایانه دستهبندی و بررسی میکند. نتایج پژوهش نشان میدهد تشکیل حکومت صفویه سرآغاز یک دورۀ تاریخی تازه در چارچوب دوران میانۀ ایران و در استمرار آن است نه مبدأ تاریخ جدید یا معاصر ایران. با حکمرانی صفویان نه تمدن نوینی تأسیس شد که ایران را وارد دورۀ تجدد کند و نه ایران در تمدن جدید اروپایی سهیم شد تا از امکانات و فرصتهای آن بهرهمند شود و نه تعریف تازهای از موقعیت ایران در نسبت با مدرنیته به دست آمد. در نتیجه، صفویان دورۀ پیشامدرن ایران را تنها با تغییر مذهب و تغییر رابطۀ دین و دولت ادامه دادند.

بررسی وضعیت و سیر تحول صنعت فرش کرمان در دوره قاجار

مصطفی ملایی؛ پوران طاحونی

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 229-251

https://doi.org/10.48308/irhj.2023.103184

چکیده

کرمان از مراکز اصلی تولید و تجارت فرش در دورۀ قاجار بود. تا ربع آخر قرن نوزدهم، متأثر از رونق صنعت شالبافی، صنعت فرش کرمان از اعتبار چندانی برخوردار نبود، اما با کسادی و رکود تدریجی شالبافی از اواخر ... بیشتر کرمان از مراکز اصلی تولید و تجارت فرش در دورۀ قاجار بود. تا ربع آخر قرن نوزدهم، متأثر از رونق صنعت شالبافی، صنعت فرش کرمان از اعتبار چندانی برخوردار نبود، اما با کسادی و رکود تدریجی شالبافی از اواخر این قرن، تولید و تجارت فرش رونق بسیاری گرفت. در این دوره، ظرفیتهای منطقۀ کرمان در تولید فرش و افزایش تقاضا در بازارهای جهانی سبب شد سرمایۀ داخلی و خارجی در صنعت مزبور به کار افتد و نهتنها تولید، بلکه تجارت این محصول نیز پیشرفت و گسترش قابل ملاحظهای یابد. این پژوهش در نظر دارد، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر اسناد آرشیوی و منابع کتابخانهای، به بررسی وضعیت و سیر تحول تولید و تجارت فرش کرمان در دورۀ قاجار بپردازد. براساس یافتههای پژوهش، در نیمۀ اول قرن نوزدهم بافندگان شهری، روستایی و عشایری در کارگاههای خانگی و از طریق اعضای خانواده به صورت محدود قالیبافی میکردند و فرش بهعنوان یک کالای تجاری داخلی عمدتاً در بازارهای داخل کشور مبادله میشد. اما از دهههای پایانی این قرن، با سرمایهگذاری تجار تبریز و شرکتهای خارجی در صنعت فرش منطقه و به راه افتادن کارگاههای قالیبافی و سازماندهی نسبی تولید و تجارت، نهتنها میزان تولید فرش افزایش قابل ملاحظهای یافت، بلکه صادرات و تجارت آن بسیار رونق گرفت، تا جایی که در اواخر دورۀ قاجار فرش کرمان سهم عمدهای از بازار فرش امریکا را به خود اختصاص داده بود.

تغییرات گفتمانیِ پیرامون هویّت کُردی از پیداییِ انقلاب مشروطه تا ظهور دولت مدرن در ایران

اسعد خانی؛ اکبر زارع شاه آبادی

دوره 15، شماره 2 ، مهر 1401، ، صفحه 1-18

https://doi.org/10.52547/irhj.15.2.1

چکیده

روایتنگریهای تاریخی و توجیهات نظری دالِ مرکزی «کُردبودگی» را در جایگاه مفهومی بتواره و استعلایی قرار دادهاند، تا جایی که از پرداختن به خود این پدیده غفلت شده است. پژوهش حاضر بر آن است ... بیشتر

تقسیمات سرزمینی در پیوند با حکمرانی خاندانی در ایران اوایل دوره قاجاریه (1264ق/1210 ق)

فرشید نوروزی؛ هوشنگ خسروبیگی؛ نظام علی دهنوی

دوره 15، شماره 2 ، مهر 1401، ، صفحه 19-41

https://doi.org/10.52547/irhj.15.2.19

چکیده

قاجارها برای حفظ و ادارۀ قلمرو ممالک محروسۀ ایران در اوایل حکومتشان، در کنار استفاده از قدرت شمشیر، از تدابیر و سیاستهای دیگری نیز بهره بردند. سنت حکمرانی خاندانی یا همان بهکارگیری اعضای خاندان ... بیشتر

سنجه گونه های روابط ایران و چین در دوره صفویه

جمشید نوروزی؛ نرگس خزاعی

دوره 15، شماره 2 ، مهر 1401، ، صفحه 43-63

https://doi.org/10.52547/irhj.15.2.43

چکیده

روابط ریشهدار و طولانی ایران و چین در دوران حاکمیت مغولان و تیموریان در ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و هنری بسیار رونق گرفت. اما در اوایل سدۀ 10ق/ 16م، به دلیل اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران و چین، تغییر ... بیشتر روابط ریشهدار و طولانی ایران و چین در دوران حاکمیت مغولان و تیموریان در ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و هنری بسیار رونق گرفت. اما در اوایل سدۀ 10ق/ 16م، به دلیل اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران و چین، تغییر جغرافیای سیاسی آسیا و پیدایی قدرتهای جدید در حد فاصل دو سرزمین، تغییر توازن قوای سیاسی و اقتصادی در جهان و نفوذ روزافزون اروپاییان در اطراف ایران و چین، بسیاری از زمینهها و بایستههای تداوم ارتباطات متنوع ایران و چین از میان رفته بود. در ایام حکومت صفویه (907-1135ق) نیز روابط ایران و چین در کانون توجه زمامداران و نخبگان دو سرزمین نبود و تنها به دلایلی چون تأثیرپذیری از میراث روابط دو سرزمین و نیز برخی ضرورتهای اقتصادی، بعضی از گونههای روابط ایران و چین به صورت محدود برقرار بود. این مقاله بر آن است با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر اطلاعات پراکنده و اندک منابع تاریخی، ادبی، علمی و هنری پاسخگوی این پرسش باشد که روابط ایران و چین طی دورۀ صفویه در چه عرصه‌ها و با چه کیفیتی در جریان بوده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد این روابط عمدتاً در زمینه‌های اقتصادی، علمی و هنری بوده ‌است. بهواسطۀ حفظ این گونههای روابط و نیز تداوم پرتوافکنی میراث دیرینه و غنی روابط گذشتۀ دو سرزمین، چین و دستاوردهای تمدنی و فرهنگی آن کمابیش در آیینۀ ذهن و اندیشۀ حکام و نخبگان ایران عهد صفوی حضور داشت.

گونه‌شناسی تحلیلی تفریحات سلطنتی سلجوقیان ایران (431 – 590 ق/1040 – 1194 م)

سلیمان حیدری؛ رضا دریکوندی

دوره 15، شماره 2 ، مهر 1401، ، صفحه 65-82

https://doi.org/10.52547/irhj.15.2.65

چکیده

سلجوقیان بهعنوان بنیانگذارانِ یکی از دیرپاترین و تأثیرگذارترین دودمانهای تاریخ میانۀ ایران، تا قبل از دستیابی به قدرت، در قامت جنگاوران قبیلهای، تحت سیطرۀ حکومتهای غالباً ترکتبار بودند. ... بیشتر سلجوقیان بهعنوان بنیانگذارانِ یکی از دیرپاترین و تأثیرگذارترین دودمانهای تاریخ میانۀ ایران، تا قبل از دستیابی به قدرت، در قامت جنگاوران قبیلهای، تحت سیطرۀ حکومتهای غالباً ترکتبار بودند. آنان در این دوره نهتنها با برخی از گونههای تفریحی که نزد ترکان مرسوم بود، آشنایی داشتند، بلکه متناسب با نوع این تفریحات و وضعیت خود، برخی از این سرگرمیها را نیز انجام میدادند. قدرتیابی این قوم در ایران، شرایط مناسبی را برای بهرهمندی آنان از مزیتهای قدرت همچون کامرانی و خوشگذرانی فراهم کرد. پژوهش پیش رو تلاش دارد، با استفاده از روش تاریخی، به شناسایی و تحلیل تفریحات سلطنتی این عصر بپردازد. دستاوردهای تحقیق نشان میدهد سران سلجوقی و سایر وابستگان به دربار این حکومت، با اتکا به سه مؤلفۀ قدرت، ثروت و فرهنگ غنی ایرانی ـ اسلامی، به تلفیق گونههای تفریحی سابق با تفریحات رایج در ایران پرداختند و از تمام ظرفیتهای تفریحاتی همچون شکار، طنزپردازی، سیر و سیاحت، اسبدوانی، چوگان و شطرنج بهمنظور نشاطافزایی و شادیآفرینی بهره بردند. میزان استقبال آنان از این تفریحات تحت تأثیر مؤلفههایی مانند علایق شخصی، ثبات یا ناپایداری دورۀ حکمرانی، ماهیت گونههای تفریحی و مطابقت یا مغایرت این گونهها با عرف جامعه و احکام اسلام بود.

دوره 16 (1402)

دوره 15 (1401)

دوره 14 (1400)

دوره 13 (1399)

دوره 12 (1398)

دوره 11 (1397)

دوره 10 (1396)

دوره 9 (1395)

دوره 8 (1394)

دوره 7 (1393)

دوره 6 (1392)

دوره 5 (1391)

دوره 4 (1390)

دوره 3 (1389)

دوره 2 (1388)

دوره 1 (1387)

موضوعات = تاریخ

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده